Source: ਉਦਮ

udm

udmu daa arth huundaa kosshissh। gurmti anusaar mnuakh dii soch hii udm hai kosshissh hai jtn hai। mnuakh kii prrkaar de udm/jtn nit krdaa। maaiaa dii prraaptii lii। vikaaraaṁ kaarṇ। vikaar mn viach uṭhdiiaaṁ lhiraaṁ hn। biaunt hn। anekaaṁ udaahrṇ de ke paatisshaah smjhaauṁde hn ke sochṇ naal kuajh nhiiṁ huundaa। gurmti krm (kunm/kosshissh) dii thaaṁ hukm dii gl krdii mn viach uaṭhṇ vaaliiaaṁ anekaaṁ trungaaṁ nuuun sshaaṁt krn de triike dasdii। jdoṁ khiaa “sochai sochi n hovii je sochii lkh vaar ॥” taaṁ ihii smjhaaiaa hai ke tere sochṇ naal kuajh nhiiṁ hoṇaa kevl ṭaiṁsshn hii vdhṇii। kiuṁke “hukmai aundri sbhu ko baahri hukm n koi ॥”। pr mnuakh nuuun ihii udm saukhe lgde hri daa giaan laiṇ naaloṁ “dinu dinu krt bhojn bhu biunjn taa kii miṭai n bhuukhaa॥ udmu krai suaan kii niaaii chaare kuunṭaa ghokhaa॥2॥”, “mn khuṭhr teraa nhii bisaasu tuu mhaa udmaadaa॥ khr kaa paikhru tu chhuṭai ju uupri laadaa॥1॥ “

mn udm nhiiṁ chhaḍdaa “kaahe re mn chitvhi udmu jaa aahri hri jiiu priaa॥ sail pthr mhi junt upaae taa kaa rijku aagai kri dhriaa ॥1॥” mhaaraaj aakhde tuuun udm baare sochṇaa bund kr jisne sail pathr de viach rijk phuunchaaṇaa uh teraa vii dhiaan rakhdaa। asl gl hai ke mnuakh nuuun is gl daa bhrosaa nhiiṁ ke usde kiitiaaṁ kujh nhiiṁ huundaa jo huundaa hukm viach huundaa। je udm krnaa hii hai taaṁ hri daa giaan hri dii sojhii laiṇ daa udm kr “sgl udm mhi udmu bhlaa॥ hri kaa naamu jphu jiia sdaa॥”। pr aaj daa siakh gurmti dii vichaar toṁ khoj toṁ duur bhajdaa। pkhunḍ kr luu, mathe rgṛ luu, hor bhut kuajh kr luu pr jisnuuun aapṇaa isshṭ dasdaa usdii gl suṇ ke smjh ke munnṇ nuuun tiaar nhiiṁ। asl viach hri daa giaan laiṇ daa udm vii mnukh de aapṇe vas nhiiṁ ih kevl smjhaauṇ lii khiaa ke je udm krnaa te hri dii sojhii laiṇ daa kr। ih usde krm (ndr), gur prrsaad naal hii hoṇaa nhiiṁ taaṁ kii vaar besshkiimtii vstuu saamṇe pii hove lok andekhaa krke lungh jaaṁde hn। gurmti giaan daa khjaanaa saaḍe saamṇe huundaa asiiṁ kevl sshrdaa naal mathaa ṭek ke gaahaaṁ lungh jaaṁde haaṁ।

“mere maadhu jii stsungti mile su triaa॥” pher mhaaraaj aakhde tuuun sti dii sungt kr। sach/sti dii sungt kiitiaaṁ hii jiiv trdaa। sach gurmti kevl akaal/jot/prrbh/hukm nuuun munndii jo akhr hai khrdaa nhiiṁ amr hai mrdaa nhiiṁ, ajr hai jrdaa nhiiṁ, ghaṭ vadh nhiiṁ huundaa, binsdaa nhiiṁ sdiiv rhiṇ vaalaa hai। munnṇ nuuun tiaar nhiiṁ ke “mn tuuun joti sruupu hai aapṇaa muulu pchhaaṇu॥ mn hri jii terai naali hai gurmtii rungu maaṇu॥”। maaiaa jhuuṭh hai jg rchnaa sb jhuuṭh hai baaruu (rete) dii kundh vaaṁg hai kiuṁke aaj hai kal nhiiṁ rhiṇaa “jg rchnaa sbh jhuuṭh hai jaani lehu re miit॥ khi naank thiru naa rhai jiu baaluu kii bhiiti ॥49॥”। sach dii sungt kiveṁ huundii? hukm daa giaan laike। naam (sojhii) prraapt krke।jdoṁ ghṭ aundrlii jot daa aapṇe muul daa giaan ho jaave uh sach dii sungt hai stisungt hai naa ke lokaaṁ daa ikaṭh stisungt hai। giaan chrchaa vii sti sungt nhiiṁ hai, sti dii sojhii hoṇ te hii sti sungt hoṇii।

“gur prsaadi prm pdu paaiaa suuke kaasṭ hriaa ॥1॥” – gur prrsaad arth guṇaaṁ dii sojhii, jot de guṇaaṁ dii sojhii hoṇ te hii prm pd dii prraaptii huundii hai te agiaantaa viach suake mnukh dii birtii/budh nuuun naam/giaan/sojhii de aunmrrit naal hriaa krdii hai। naam (sojhii) naal hii mn dii hoṁd khtm hoke hriaa hoṇaa hri dii prraaptii ghṭ aundr hii hoṇii। “mnu tnu teraa hriaa hovai iku hri naamaa phlu paai ॥1॥”

“jnni pitaa lok sut bnitaa koi n kis kii dhriaa॥ siri siri rijku sunbaahe ṭhaakuru kaahe mn bhu kriaa ॥2॥” – jnin (maat lok viach paidaa krṇ vaalii maaṁ), pitaa, lok (duniiaaṁ de vsniik prraaṇii), sut (dhii/puatr), bnitaa (vuhṭii/ghrvaalii) koii nhiiṁ kujh kr skdaa, je tere vas viach kujh nhiiṁ taaṁ uhnaaṁ de vas vichh kuajh nhiiṁ। sir sir rijk (hrek jiiv) daa rijk ṭhaakur(prrbh/kaal/hukm) aap saaṁbhdaa tuuun bhai kiuṁ rakhiaa। asl viach jiiv nuuun hmesshaa ḍr lagiaa rhiundaa hai ke kl bhojn miluu ke nhiiṁ, ghr bṇuu ke nhiiṁ, naukrii rhuu jaaṁ nhiiṁ। maan apmaan, laabh haanii, jiivn mrn de bhai hn। hr pl koii naa koii bhai lagiaa rhiundaa kiuṁke mnuakh nuuun bhrosaa nhiiṁ। gurmti ihii ḍr mnuakh daa khtm krdii hukm dii sojhii de ke। bhai/ḍr iak vaḍaa vikaar hai। mnuakh de sir te bhaar hai “aal jaal maaiaa junjaal॥ humai moh bhrm bhai bhaar॥ duukh suukh maan apmaan ॥”

uuḍe uuḍi aavai sai kosaa tisu paachhai bchre chhriaa॥ tin kvṇu khlaavai kvṇu chugaavai mn mhi simrnu kriaa ॥3॥ – ithe udaahrṇ hai sai kosaa punchhii daa jo uaḍ ke hjaaraaṁ kos duur chle jaaṁde ne। paatisshaah puachhde ne uhnaaṁ de uaḍ jaaṇ mgroṁ uhnaaṁ de diate aaṁḍiaaṁ dii raakhii kauṇ krdaa। uhnaaṁ viachoṁ bache nikl vii jaaṁde ne pl vii jaaṁde ne। aakhde tin kvṇ khilaavai, uhnaaṁ nuuun kauṇ khilaauṁdaa hai kauṇ paaldaa hai। jisne paidaa kiite ne chiuntaa usdii hai tusiiṁ kis vaaste chiuntaa krde hoṁ।

sbhi nidhaan ds asṭ sidhaan ṭhaakur kr tl dhriaa ॥ jn naank bli bli sd bli jaaiiai teraa auntu n paaraavriaa ॥4॥5॥ – sbhi nidhaan (jitne khjaane ne) jo disde hn, ds asṭ sidhaan – 18 siadhiiaaṁ ih mnukh de kbje jaaṁ kaabuu viach nhiiṁ hn। ih mnuakh daa bhulekhaa hai ke uh khjaane sidhiaaṁ aadii te kaabuu kr skdaa hai। ṭhaakur kr tl dhriaa – ih sb ṭhaakur de tlii (hath) viach dhriaa ( kaabuu) viach hn, usde hukm viach hn te saanuuun ṭhaakur nhiiṁ disdaa। naank paatisshaah aapṇe aap nuuun jn kh rhe ne usnuuun blihaar jaaṁde ne jis daa aunt nhiiṁ paaiaa jaa skdaa।

hukm dii sojhii hoṇ naal udmu khtm ho jaaṁde hn, mn viach uṭhṇ vaaliiaaṁ vikaaraaṁ diiaaṁ lhiraaṁ sshaaṁt ho jaaṁdiiaaṁ hn। bhrosaa vadhdaa hai te mnuakh daas bṇ jaaṁdaa hai। ihii ḍr jdoun khtm ho jaaṁdaa hai vikaaraaṁ te kaabuu ho jaaṁdaa hai taaṁ aanund dii avsthaa bṇ jaaṁdii hai।

daas bṇke hukm munnke phir ihii aas rhi jaaṁdii hai ke “udmu kru kraavhu ṭhaakur pekht saadhuu sungi॥ hri hri naamu chraavhu rungni aape hii prrbh rungi॥1॥”

”apnii ukti khlaavai bhojn apnii ukti khelaavai॥ srb suukh bhog rs devai mn hii naali smaavai॥1॥ hmre pitaa gopaal diaal॥ jiu raakhai mhtaarii baarik ku taise hii prrbh paal॥1॥ rhaau॥ miit saajn srb guṇ naaik sdaa slaamti devaa॥ iit uut jt kt tt tum hii milai naank sunt sevaa॥”

”jo jnu bhgtu daasu niju prrbh kaa suṇi jiivaaṁ tisu soi॥ udmu kru drsnu pekhn kau krmi praapti hoi॥1॥ gurprsaadii drrisṭi nihaaru duusr naahii koi॥ daanu dehi naank apne ku chrn jiivaaṁ sunt dhoi॥”

”hm hri hirdai jpio naamu nrhri prrbhi krripaa krii kirpaas॥ andinu andu bhiaa mnu bigsiaa udm bhe miln kii aas॥1॥ hm hri suaamii prriiti lgaaii jitne saas liie hm grraas॥ kilbikh dhn bhe khin auntri tuuṭi ge maaiaa ke phaas॥2॥”

”udmu krt aandu bhiaa simrt sukh saaru॥jpi jpi naamu gobiund kaa puurn biichaaru॥1॥ chrn kml gur ke jpt hri jpi hu jiivaa॥ paarbrrhmu aaraadhte mukhi aunmrritu piivaa॥1॥”

To be continued…

Source: ਉਦਮ