Source: ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰੁੱਤਾਂ
Source: ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰੁੱਤਾਂ
gurbaaṇii viach rutaaṁ de naam mhiiniaaṁ de naam aauṁde hn te jdoṁ vii bsunt ruat aauṁdii hai bsunt ruat de vrṇn vaale sshbd gaae jaaṇ lgde hn। pr kiaa kise ne sochiaa ke gurmti jo brrhm daa giaan hai usdaa sunsaarii rutaaṁ naal kii laiṇaa? je gurmti mn nuuun aapṇii hoṁd daa chetaa kraauṇ lii hai taaṁ baahrlii ruat bdlṇ naal ih kiveṁ hoṇaa? kiveṁ mn de vikaar, jnm jnm dii ml baahrlii ruat bdlṇ naal khtm hoṇii? jdoṁ gurmti ne khiaa ke “sbh kichhu ghr mhi baahri naahii॥ baahri ṭolai so bhrmi bhulaahii॥ gurprsaadii jinii auntri paaiaa so auntri baahri suhelaa jiiu॥” – bhaav sb kuajh ghr (ghṭ/ hirde) viach hii hai baahr nhiiṁ, baahr labhṇ vaalaa bhrm viach hai te pher ruat baahr kiveṁ ho skdii hai? hor vii udaahrṇ hn ke aundr labhṇaa hai baahr nhiiṁ, jiveṁ “ghrai aundri sbhu vthu hai baahri kichhu naahii॥ gurprsaadii paaiiai auntri kpṭ khulaahii॥1॥”। baahr sunsaar de bhiunn hiasiaaṁ viach mhiine de hisaab naal vakhrii ruat huundii hai so je kite maagh de mhiine disunbr viach ṭhunḍ huundii hai te duuje hise viach grmii huundii hai। je maagh nuuun baahrii munnde haaṁ taaṁ gurbaaṇii universal truth (visshvviaapii sach) nhiiṁ rhiṇii। gurbaaṇii aṭl te dhur kii baaṇii hai। saaḍii soch viach kmiiṁ ho skdii hai। baaṇii viach aae ruataaṁ de naam te bhaav aundruunii alunkaar hn। mn de giaan dii avsthaa alunkaar ruup viach drsaae hn। rutaaṁ de naam naal buadh dii bdldii avsthaa nuuun drsaaiaa giaa hai। is baare vichaar kraaṁge is lekh viach।
ruataaṁ daa chund suurj naal risshtaa
”suurju eko ruti anek॥ naank krte ke kete ves॥” – gurbaaṇii sunsaarii suurj nuuun krtaa nhiiṁ munndii। gurbaaṇii vaale suurj chund ghṭ aundr hii munne hn gurbaaṇii ne। je ih smjh aa jve taaṁ gurmti viach dasiiaaṁ rutaaṁ saukhiiaaṁ smjh aa jaaṁdiiaaṁ hn। suurj chund ghṭ bhiitr hii hn is spsshṭ huundaa hai “chundu suurju dui jre chraagaa chhu kuunṭ bhiitri raakhe॥ ds paatu punch sungiitaa ekai bhiitri saathe॥ bhiunn bhiunn hoi bhaav dikhaavhi sbhhu niraarii bhaakhe॥3॥”। ih hor vii spsshṭ dasiaa bhgt kbiir jii ne “chundu suurju dui joti sruupu॥ jotii auntri brrhmu anuupu॥1॥”। chund te suurj doveṁ jot sruup hn। ghṭ aundr jdoṁ gurmti giaan hai taaṁ suurj prrkaasshmaan hai te je agiaantaa daa hneraa hai pr suurj toṁ mn rosshnii laike gurmti giaan grrhṇ kr rhiaa taaṁ chund। naank paatisshaah dii baaṇii viach vii ihii spsshṭ huundaa ke chund suurj ghṭ aundr hii hn “chundu suurju dui diipk raakhe ssi ghri suuru smaaidaa॥6॥” ate “bhiitri agni bnaaspti mulii saagru punḍai paaiaa॥ chundu suurju dui ghr hii bhiitri aisaa giaanu n paaiaa॥2॥”। naank paatisshaah aakhde “suurju chṛai vijogi sbhsai ghṭai aarjaa॥” – te pher vichaarn vaalii gl hai ke sunsaarii suurj chṛdiaaṁ kisdii aarjaa ghṭii aaj tk? jihṛaa suurj ghṭ aundrlaa udai huundaa raamdaas paatisshaah jii mhaaraaj aakhde “jiu suurju kirṇi rviaa srb ṭhaaii sbh ghṭi ghṭi raamu rviijai॥ saadhuu saadh mile rsu paavai ttu nij ghri baiṭhiaa piijai॥” – ghṭ aundrlaa raam, hri, ṭhaakur, prrbh hii suurj hai। asiiṁ philaa vichaar chuake haaṁ ke dhrtii buadh hai maataa hai। naam (sojhii) dii khetii is buadh ruupii dhrtii te huundii hai “amlu kri dhrtii biiju sbdo kri sch kii aab nit dehi paaṇii॥ hoi kirsaaṇu iimaanu junmaai lai bhistu dojku muuṛe ev jaaṇii॥1॥”। aunmrrit (gurmti) giaan daa paaṇii (pitaa/suntokh – “maataa mti pitaa suntokhu॥” ate “pvṇu guruu paaṇii pitaa maataa dhrti mhtu॥”) paiṁdaa te is suurj dii kirṇaaṁ paiṇ naal ghṭ aundr rut bdldii hai te suntokh daa ruakh lgdaa jis uate dhrm (naam/sojhii) daa phul phl lgde prrmaaṇ “naank guru suntokhu rukhu dhrmu phulu phl giaanu॥”, “hri kiirti ruti aaii hri naamu vḍaaii hri hri naamu khetu jmaaiaa॥”, “je iku hoi t ugvai rutii huu ruti hoi॥naank paahai baahraa korai rungu n soi॥ bhai vichi khuunbi chṛaaiiai srmu paahu tni hoi॥ naank bhgtii je rpai kuuṛai soi n koi॥”।
“tnu mnu khoji ghrai mhi paaiaa॥ gurmukhi raam naami chitu laaiaa॥2॥ giaan aunjnu stigur te hoi॥ raam naamu rvi rhiaa tihu loi॥3॥ klijug mhi hri jiiu eku hor ruti n kaaii॥ naank gurmukhi hirdai raam naamu lehu jmaaii॥“
gurbaaṇii viach dasiiaaṁ rutaaṁ
jitniiaaṁ vii ruataaṁ de naam aae hn gurmbaaṇii viach ih ghṭ aundrlii avsthaa daa vrṇn krdiiaaṁ hn। ghṭ aundrlii avsthaa drsaauṁdiiaaṁ hn। ihnaaṁ nuuun vichaarn toṁ philaaṁ spsshṭ hoṇaa chaahiidaa hai ke gurmti daa phurmaan hai binaaṁ guṇ haasil kiite bhgtii nhiiṁ ho skdii “viṇu guṇ kiite bhgti n hoi॥” te “mn maare binu bhgti n hoii॥2॥” so bhaav hai jiveṁ jiveṁ guṇ haasil huunde hn mn kaabuu huundaa hai te ghṭ aundrlii ruat bdldii hai। khaas gl ih hai ke “je velaa vkhtu viichaariiai taa kitu velaa bhgti hoi॥ andinu naame rtiaa sche schii soi॥ iku tilu piaaraa visrai bhgti kinehii hoi॥ mnu tnu siitlu saach siu saasu n birthaa koi॥” – so sunsaarii velaa vkht vichaar ke bhgtii nhiiṁ, huundii mn nhiiṁ mrdaa। so sunsaarii maagh, pov, chet, aasuu aadii naal bhgtii daa koii laiṇaa deṇaa nhiiṁ hai naa hii sunsaarii rutaaṁ bdlṇ naal gurmti giaan viach vaadhaa jaaṁ ghaaṭaa huundaa “thiti vaaru naa jogii jaaṇai ruti maahu naa koii॥jaa krtaa sirṭhii ku saaje aape jaaṇai soii॥”। so aaj masiaa hai, aaj puurn maasii hai, aaj ih khaas din hai, ih sb aḍunbr pkhunḍ hn thit vaar naal jogii nuuun koii mtlb nhiiṁ। ihnaaṁ daa gurmti naal koii risshtaa nhiiṁ hai। ih bs lokaaṁ nuuun golk val khiachṇ lii paaṁḍe de bṇaae hoe bhaane hn। je huṇ vii sshunkaa baakii hove taaṁ vekho
”saa ruti suhaavii jitu tudhu smaalii॥ so kunmu suhelaa jo terii ghaalii॥ so ridaa suhelaa jitu ridai tuuun vuṭhaa sbhnaa ke daataaraa jiiu॥”
”maahaa rutii sbh tuuun ghṛii muurt viichaaraa॥ tuuun gṇtai kinai n paaio sche alkh apaaraa॥”
”naank soii dinsu suhaavṛaa jitu prrbhu aavai chiti॥ jitu dini visrai paarbrrhmu phiṭu bhlerii ruti॥1॥”
”dhohu n chlii khsm naali lbi mohi vigute॥ krtb krni bhleriaa mdi maaiaa sute॥ phiri phiri juuni bhvaaiiani jm maargi mute॥ kiitaa paaini aapṇaa dukh setii jute॥ naank naai visaariai sbh mundii rute॥12॥”
”pirii milaavaa jaa thiiai saaii suhaavii ruti॥ ghṛii muhtu nh viisrai naank rviiai nit॥2॥”
sunsaarii rutaaṁ mhiine bdlde rhiṇe aavaa gvn lagiaa rhiṇaa pr ghṭ bhiitr diiaaṁ ruataaṁ dii vichaar virlaa krdaa “pundrrh thiiṁtii tai st vaar॥ maahaa rutii aavhi vaar vaar॥ dinsu raiṇi tivai sunsaaru॥ aavaa guṇu kiiaa krtaari॥ nihchlu saachu rhiaa kl dhaari॥ naank gurmukhi buujhai ko sbdu viichaari॥”
”ruti srs bsunt maah chetu vaisaakh sukh maasu jiiu॥ hri jiiu naahu miliaa muliaa mnu tnu saasu jiiu॥ ghri naahu nihchlu andu skhiie chrn kml prrphuliaa॥ suundru sughṛu sujaaṇu betaa guṇ goviund amuliaa॥ vḍbhaagi paaiaa dukhu gvaaiaa bhii puurn aas jiiu॥ binvunti naank srṇi terii miṭii jm kii trraas jiiu॥2॥”
”sbhe rutii chungiiaa jitu sche siu nehu॥ saa dhn kuntu pchhaaṇiaa sukhi sutii nisi ḍehu॥5॥”
“saa ruti suhaavii jitu hri chiti aavai॥ binu stigur diisai billaaṁtii saaktu phiri phiri aavai jaavai॥1॥”
”gurmukhi dhiaavhi si aunmrritu paavhi seii suuche hohii॥ ahinisi naamu jphu re prraaṇii maile hchhe hohii॥3॥ jehii ruti kaaiaa sukhu tehaa teho jehii dehii॥ naank ruti suhaavii saaii binu naavai ruti kehii॥”
”phriidaa ruti phirii vṇu kunbiaa pt jhṛe jhṛi paahi॥ chaare kuunḍaa ḍhuuunḍhiiaaṁ rhṇu kithaauu naahi॥102॥”
jeṭh
“grriikhm ruti ati gaakhṛii jeṭh akhaaṛai ghaam jiiu॥ prrem bichhohu duhaagṇii drrisṭi n krii raam jiiu॥ nh drrisṭi aavai mrt haavai mhaa gaarbi muṭhiiaa॥ jl baajhu mchhulii tṛphṛaavai sungi maaiaa ruṭhiiaa॥ kri paap jonii bhai bhiit hoii dei saasn jaam jiiu॥ binvunti naank oṭ terii raakhu puurn kaam jiiu॥3॥” – jeṭh daa mhiinaaṁ grmii naal sunbundh rakhdaa hai। jdoṁ buadh hri de prrem bichhoṛe nuuun smjhṇ lgdii, raam (jot) baare jaaṇdii hai pr usnuuun disdaa nhiiṁ, ih smjh aa jaaṁdii hai ke uh duhaagṇ hai gurmti giaan, guṇaaṁ dii, naam dii sojhii toṁ vaaṁjhii hai। pher buadh (siitaa) raam lii iunj tṛphdii hai jiveṁ jl bin mchhulii। bintii krdii hai ke aapṇii oṭ viach lai te rakh taaṁ ke jis kunm lii jnm hoiaa hai puurn ho ske।
”maahu jeṭhu bhlaa prriitmu kiu bisrai॥ thl taaphi sr bhaar saa dhn binu krai॥ dhn binu kredii guṇ saaredii guṇ saarii prrbh bhaavaa॥ saachai mhli rhai bairaagii aavṇ dehi t aavaa॥ nimaaṇii nitaaṇii hri binu kiu paavai sukh mhlii॥ naank jeṭhi jaaṇai tisu jaisii krmi milai guṇ ghilii॥7॥” – jeṭh budh dii ghṭ dii avsthaa hai jiathe prriitm bisriaa hoiaa hai। budh avguṇaaṁ dii aag viach tp rhii hai।
aasaaṛ
aasaaṛ mn dii us avsthaa daa naam hai jdoṁ buadh viach aasaaṁ daa hṛrh hove। je gurmti giaan toṁ munkr hai taaṁ duniaavii pdaarthaaṁ dii iachhaa/aas daa hṛrh hai। je giaan laiṇ dii iachhaa hai taaṁ maaiaa ate giaan dohaaṁ dii iachhaa hai, muktii te drgaahii raaj dii iachhaa daa hṛrh hai। je stjugii hai, te kevl naam dii aas daa hṛrh hai। jugaaṁ dii vichaar lii vekho “gurbaaṇii viach jug”। daas ne, gurmukh ne kevl naam dii aas rakhṇii hai, aunt uh vii tiaag diundaa।
”aasaaṛu tpundaa tisu lgai hri naahu n jiunnaa paasi॥ jgjiivn purkhu tiaagi kai maaṇs sundii aas॥ duyai bhaai viguchiiai gli piisu jm kii phaas॥ jehaa biijai so luṇai mthai jo likhiaasu॥ raiṇi vihaaṇii pchhutaaṇii uṭhi chlii gii niraas॥ jin kau saadhuu bheṭiiai so drgh hoi khlaasu॥ kri kirpaa prrbh aapṇii tere drsn hoi piaas॥ prrbh tudhu binu duujaa ko nhii naank kii ardaasi॥ aasaaṛu suhundaa tisu lgai jisu mni hri chrṇ nivaas॥5॥” – gurbaaṇii daa phurmaan hai, aasaaṛ (aasaa daa hṛ) tpundaa us nuuun lgdaa hai jis kol hri daa naam hri rs nhiiṁ hai। hri baare hor jaanṇ lii vekho “hri”। jg jiivn purkh nuuun chhaḍ ke bs dunivii pdaarthaaṁ dii aas mgr lagiaa rhiundaa। je gurmti chhaḍ ke duuje bhaae (maaiaa de mgr) lagiaa taaṁ hii isde gle viach jm (vikaaraaṁ) daa phaahaa hai। jiho jihii aas rakhdaa hai uhii phl prraapt hoṇaa। puuraa jiivn agiaantaa dii raat viach btiit krdaa।
“aasaaṛu bhlaa suurju ggni tpai॥ dhrtii duukh shai sokhai agni bhkhai॥ agni rsu sokhai mriiai dhokhai bhii so kirtu n haare॥ rthu phirai chhaaiaa dhn taakai ṭiiḍu lvai munjhi baare॥ avgṇ baadhi chlii dukhu aagai sukhu tisu saachu smaale॥ naank jis no ihu mnu diiaa mrṇu jiivṇu prrbh naale॥8॥” – aasaaṁ de hṛrh viach vii suurj (hri/ṭhaakur) ggn viach tp rhiaa hai kiuṁke suurju aap hii jot sruup hai ih aapṇii tpiis viach hii dhrtii (buadh) nuuun tpissh naal dukh diundaa hai aasaaṁ sokh diundaa hai। dhrtii (budh) giaan laiṇ dii kosshissh viach haare naa। rth smjhṇ lੲੳi philaaṁ jug smjhṇe paiṇe। jugaaṁ dii vichaar lii vekho “gurbaaṇii viach jug”। mn dii avsthaa jaaṁ jug kaarṇ je mn dii avsthaa stijugii hai taaṁ “stjugi rthu suntokh kaa dhrmu agai rthvaahu॥” je trrete viach hai taaṁ “trretai rthu jtai kaa joru agai rthvaahu॥” jaaṁ “duaapuri rthu tpai kaa stu agai rthvaahu॥”, ih rth giaa। de rukh dii chhaaṁ labh laiṁdaa hai।
saavṇ
“saavṇi srs mnaa ghṇ vrshi ruti aae॥ mai mni tni shu bhaavai pir prdesi sidhaae॥ piru ghri nhii aavai mriiai haavai daamni chmki ḍraae॥ sej ikelii khrii duhelii mrṇu bhiaa dukhu maae॥ hri binu niid bhuukh khu kaisii kaapṛu tni n sukhaave॥ naank saa sohaagṇi kuntii pir kai aunki smaave॥9॥” – ghṭ aundrle saavṇ (aunmrrit dii vrkhaa) dii rut viach tapdii dhrtii (buadh) viach huṇ giaan dii buuundaaṁ paiṇ lagiiaaṁ hn। hri dii prraaptii viach niiṁd bhuakh sb muak gii hai। hje pir nhiiṁ dikhiaa pr। buadh pir de aagmn dii daamin (bijlii kṛkṇ) dii aavaajsh naal bhai viach aauṁdii hai। bs hri/raam/ṭhaakur/prrbh de milṇ dii iachhaa he। kapṛ ruup suhaavnaa, bhaav dehii vl dhiaan nhiiṁ hai huṇ। is aunmrrit giaan dii vrkhaa naal pir prrbh viach smaauṇ dii iachhaa suhaagṇ (buadh) nuuun prraapt ho rhii hai।
bhaadoṁ / bhaadu
“bhaadu bhrmi bhulii bhri jobni pchhutaaṇii॥ jl thl niiri bhre brs rute rungu maaṇii॥ brsai nisi kaalii kiu sukhu baalii daadr mor lvunte॥ prriu prriu chvai bbiihaa bole bhuiaungm phirhi ḍsunte॥ mchhr ḍung saair bhr subhr binu hri kiu sukhu paaiiai॥ naank puuchhi chlu gur apune jh prrbhu th hii jaaiiai॥10॥” – ih giaan dii megh dii avsthaa hai jdoṁ ghṭ aundrle ggn ( anunt iachhaa dii hoṁd) viach aunmrrit de badl kaṭhe ho rhe ne। is giaan kaarṇ aasaaṁ daa hṛrh ghṭdaa jaaṁdaa te tpissh ghṭ jaaṁdii। sojhii aauṇii sshuruu ho rhii hai te kite kite vikaaraaṁ de machhr hje vii ḍung maarde hn। hri nuuun prraapt krn dii iachhaa prrbl hai pr hje hri miliaa nhiiṁ hai। huṇ buadh aapṇe puure jobn te hai। jl jdoṁ thl (dhrtii) te paiṁdaa hai huṇ puure giaan daa rung maaṇdii hai। iathe huṇ giaan toṁ prraapt guṇaaṁ de mor nachde hn। jihṛaa bbiihaa/ chaatrrik huṇ aunmrrit lii trsdaa sii huṇ khussh hai। kujh vikaar ruupii bhuiaungm hje vii phirde hn te viach viach ḍsde hn।
aasuu
”asuni aau piraa saa dhn jhuuri muii॥ taa miliiai prrbh mele duujai bhaai khuii॥ jhuuṭhi vigutii taa pir mutii kukh kaah si phule॥ aagai ghaam pichhai ruti jaaḍaa dekhi chlt mnu ḍole॥ dh disi saakh hrii hriiaavl shji pkai so miiṭhaa॥ naank asuni milhu piaare stigur bhe bsiiṭhaa॥11॥” – huṇ giaan taaṁ hai pr maaiaa chhaḍṇ daa ḍr vii naal hai। budh huṇ shij avsthaa viach aa rhii hai taaṁ ke jihṛaa giaan daa birkh lagiaa hai us uate miiṭhe guṇaaṁ de phual phl lg skṇ।
katk
“ktki kirtu piaa jo prrbh bhaaiaa॥ diipku shji blai tti jlaaiaa॥ diipk rs telo dhn pir melo dhn omaahai srsii॥ avgṇ maarii mrai n siijhai guṇi maarii taa mrsii॥ naamu bhgti de nij ghri baiṭhe ajhu tinaaṛii aasaa॥ naank milhu kpṭ dr kholhu ek ghṛii khṭu maasaa॥12॥” – katk ruul sketk hai ke kirt prraapt ho rhii hai hukm viach, jo prrbh nuuun bhaa rhiaa hai uh smjh aa rhii hai। shij daa diipk tat giaan daa diipk jl giaa hai। naam (sojhii) de dhn dii prraaptii ho rhii hai jis naal avgṇ khtm ho rhe hn। huṇ niaj ghr viach bhi ke bhgtii sshuruu ho rhii hai shij naal। iathe aas hai ke kpṭ dr khual jaaṇge tebprrbh de drsshn hoṇge।
maghr
“ruti sisiiar siitl hri prrgṭe munghr pohi jiiu॥ jlni bujhii drsu paaiaa binse maaiaa dhrroh jiiu॥ sbhi kaam puure mili hjuure hri chrṇ sevki seviaa॥ haar ḍor siigaar sbhi rs guṇ gaau alkh abheviaa॥ bhaau bhgti goviund baaṁchht jmu n saakai johi jiiu॥ binvunti naank prrbhi aapi melii th n prrem bichhoh jiiu॥” – maghr rut hai jdoṁ sshiitl hri bhaav guṇ prrgṭ ho ge। hri kaa naam dhiaan vichh rakh ke ghṭ hriaa ho giaa। asaaṛ (aasaaṁ de hṛrh) dii tpt puurii bujh gii। maaiaa de moh, vikaar muak ge। saare kunm puure ho ge jdoṁ hjshuur de drsshn ghṭ viach ho ge। bhaao bhgtii naal goviund baachht bhaav iachhaa puurii hoii te huṇ jm daa ḍr nhiiṁ। huṇ ihii aas hai ke pir huṇ vichhṛe naa।
”munghr maahu bhlaa hri guṇ aunki smaave॥ guṇvuntii guṇ rvai mai piru nihchlu bhaave॥ nihchlu chturu sujaaṇu bidhaataa chunchlu jgtu sbaaiaa॥ giaanu dhiaanu guṇ aunki smaaṇe prrbh bhaaṇe taa bhaaiaa॥ giit naad kvit kve suṇi raam naami dukhu bhaagai॥ naank saa dhn naah piaarii abh bhgtii pir aagai॥13॥” – maghr bhlaa kiuṁke hri de guṇaaṁ viach smaa gii buadh, guṇvuntii ho gii hai, pir nuuun bhaa gii hai। giaan dhiaan viach smaaii hoii hai।
poh
”pokhi tukhaaru pṛai vṇu trriṇu rsu sokhai॥ aavt kii naahii mni tni vshi mukhe॥ mni tni rvi rhiaa jgjiivnu gursbdii rungu maaṇii॥ aunḍj jerj setj utbhuj ghṭi ghṭi joti smaaṇii॥ drsnu dehu diaapti daate gti paavu mti deho॥ naank rungi rvai rsi rsiiaa hri siu prriiti sneho॥14॥” – jiveṁ jiveṁ naam (sojhii) prraapt ho rhii hai saare jiivaaṁ viach ek jot disdii। hri de naal prriit daa sunehaa bhejiaa jaa rhiaa hai।
maagh
”maaghi puniit bhii tiirthu auntri jaaniaa॥ saajn shji mile guṇ ghi aunki smaaniaa॥ prriitm guṇ aunke suṇi prrbh bunke tudhu bhaavaa sri naavaa॥ gung jmun th beṇii sungm saat smuund smaavaa॥ puunn daan puujaa prmesur jugi jugi eko jaataa॥ naank maaghi mhaa rsu hri jpi aṭhsṭhi tiirth naataa॥15॥” – iathe huṇ smjh at rhiaa hai ke tiirth baahr nhiiṁ hn। tiirth aundr hii jaaṇiaa। ih bhed smjh aa giaa ke “tiirthi naavṇ jaau tiirthu naamu hai॥”। gungaa jmunaa, beṇii sungm sb bhiitr hii hai। ihii saaraa giaan laike mere aṭhsṭh tiirth ghṭ viach hii ho ge hn।
himkr
”himkr ruti mni bhaavtii maaghu phgṇu guṇvunt jiiu॥ skhii shelii gaau munglo grrihi aae hri kunt jiiu॥ grrihi laal aae mni dhiaae sej suundri sohiiaa॥ vṇu trriṇu trribhvṇ bhe hriaa dekhi drsn mohiiaa॥ mile suaamii ichh puunnii mni jpiaa nirml munt jiiu॥ binvunti naank nit krhu rliiaa hri mile srriidhr kunt jiiu॥7॥” – himkr rut jdoṁ him (brph) vrgii ṭhunḍ budh viach hii paiṁdii hai। budh hii hem daa kuunṭ bṇ jaaṁdaa hai jiathe bhi ke dhiaan naam (sojhii) dii araadhnaa huundii। baahrii sriir diiaaṁ aakhaa bund krke dhiaan lauṇ nuuun gurmti bhgtii nhiiṁ munndii। gurmti giaan taaṁ dehii de sojhii de netrr khol diundii। buadh te guṇ prrbh dii bhgtii krde hn guṇaaṁ nuuun dhiaan rakh ke।
phagṇ
“phlguni mni rhsii prremu subhaaiaa॥ andinu rhsu bhiaa aapu gvaaiaa॥ mn mohu chukaaiaa jaa tisu bhaaiaa kri kirpaa ghri aao॥ bhute ves krii pir baajhhu mhlii lhaa n thaao॥ haar ḍor rs paaṭ pṭunbr piri loṛii siigaarii॥ naank meli lii guri apṇai ghri vru paaiaa naarii॥16॥” – guṇaa daa phl prraapt krke mn prrem viach shj subhaae hmesshaa rhiundaa hai। aap gvaaiaa jaaṁdaa hai। maiṁ muak jaaṁdii। siis guṇaaṁ nuuun bheṁṭ ho jaaṁdaa। mn de moh khtm ho jaaṁde hn।
”be ds maah rutii thitii vaar bhle॥ ghṛii muurt pl saache aae shji mile॥ prrbh mile piaare kaarj saare krtaa sbh bidhi jaaṇai॥ jini siigaarii tishi piaarii melu bhiaa rungu maaṇai॥ ghri sej suhaavii jaa piri raavii gurmukhi mstki bhaago॥ naank ahinisi raavai prriitmu hri vru thiru sohaago॥”
chet
”mn apune mhi phiri phiri chet॥ binsi jaahi maaiaa ke het॥ hri abinaasii tumrai sungi॥ mn mere rchu raam kai rungi॥4॥” – ih huṇ chete rakhṇ dii gl hai। naa ḍolṇ dii avsthaa।
”re chit cheti chet achet॥ kaahe n baalmiikhi dekh॥ kisu jaati te kih pdhi amrio raam bhgti bisekh॥1॥” – chit viach chete rakh us achet nuuun jo aap achet hai। ptaa nhiiṁ kiuṁ baalmiikii ne chete nhiiṁ rakhiaa naa dekhiaa। hor kii kii chete rakhṇaa?
”chet re chet achet mhaa psu kaahuu ke sungi chlii n hlii hu॥”
”raaj ke saaj ko kun gumaan nidaan ju aapn sung n jai hai॥ bhun bhunḍaar bhre ghr baar su ek hii baar bigaan khai hai॥ putrr kltrr su mitrr skhaa koii aunti smai tuhi saath n dai hai॥ chet re chet achet mhaa psu sung biiyo so bhii sung n jai hai॥161॥”
”chet re chet achet mhaa jṛ bhekh ke kiine alekh n pai hai॥19॥”
”phokṭ krm drriṛaat khaa in logn ko koii kaam n ai hai॥ bhaajt kaa dhn het are jm kiunkr te nh bhaajn pai hai॥ putrr klitrr n mitrr sbai uuhaa sikh skhaa kouu saakh n dai hai॥ chet re chet achet mhaa psu aunt kii baar ikelo ii jai hai॥32॥”
bsunt
”naank tinaa bsuntu hai jinੑ ghri vsiaa kuntu॥ jin ke kunt disaapurii se ahinisi phirhi jlunt॥2॥” – jinaaṁ de ghr (ghṭ/hirde) viach kunt bhaav hri/raam/ṭhaakur/prrbh, vsiaa hai uhnaaṁ lii taaṁ sdaa hii bsunt hai।
”saachi rte tin sd bsunt॥ mnu tnu hriaa rvi guṇ guviund॥ binu naavai suukaa sunsaaru॥ agni trrisnaa jlai vaaro vaar॥3॥” – jihṛe sch vichh rate ne uhnaaṁ de ghṭ viach hmesshaa bsunt rut hai baahr bhaave tpdii aag kiuṁ naa hove। akaal te hukm nuuun sti munniaa gurmti ne te jr rchnaaṁ jhuuṭh “jg rchnaa sbh jhuuṭh hai jaani lehu re miit॥ khi naank thiru naa rhai jiu baaluu kii bhiiti॥”।
”tinੑ bsuntu jo hri guṇ gaai॥ puurai bhaagi hri bhgti kraai॥1॥”
”naank tinaa bsuntu hai jinaa gurmukhi vsiaa mni soi॥ hri vuṭhai mnu tnu prphṛai sbhu jgu hriaa hoi॥61॥”
“ruti aaiile srs bsunt maahi॥ rungi raate rvhi si terai chaai॥ kisu puuj chṛaavu lgu paai॥1॥”
“maahaa rutii mhi sd bsuntu॥ jitu hriaa sbhu jiia juntu॥ kiaa hu aakhaa kirm juntu॥ teraa kinai n paaiaa aadi auntu॥1॥ tai saahib kii krhi sev॥ prm sukh paavhi aatm dev॥1॥”
roj pṛde haaṁ pr kde vichaarde nhiiṁ ih sbd।
“hri kaa naamu dhiaai kai hohu hriaa bhaaii॥ krmi likhuntai paaiiai ih ruti suhaaii॥ vṇu trriṇu trribhvṇu muliaa aunmrrit phlu paaii॥ mili saadhuu sukhu uupjai lthii sbh chhaaii॥ naanku simrai eku naamu phiri bhuṛi n dhaaii॥1॥ punje bdhe mhaablii kri schaa ḍhoaa॥ aapṇe chrṇ jpaaianu vichi dyu khṛoaa॥ rog sog sbhi miṭi ge nit nvaa niroaa॥ dinu raiṇi naamu dhiaaidaa phiri paai n moaa॥ jis te upjiaa naankaa soii phiri hoaa॥2॥ kithhu upjai kh rhai kh maahi smaavai॥ jiia junt sbhi khsm ke kuṇu kiimti paavai॥ khni dhiaaini suṇni nit se bhgt suhaavai॥ agmu agochru saahibo duusru lvai n laavai॥ schu puurai guri updesiaa naanku suṇaavai॥3॥1॥” – bsshunt raagu viach ih sshbd dasdaa hai ke ih rut hri daa naam dhiaa (dhiaan viach rakh) ke prraapt huundii hai। te aunmrrti phl mildaa hai।
so bhaaii gurmti nuuun prrem naal pṛrh ke smjh ke vichaarn dii loṛ hai। naam (sojhii) laike ghṭ viach sdaa bsunt rhe ihii aas krnii hai। jihnaaṁ ne jo krnaa, uh krii jaaṇaa saaḍaa kunm giaan laiṇaa hai। giaan lii vichaar krnaa hai। sb jg prrbh ne aap dhunde laaiaa hai। kise nuuun niundiaa krn lii kise nuuun siphsht krn lii, kise nuuun bhunḍṇ lii kise nuuun prrem naal vichaarn lii prrbh ne aap dhunde laaiaa hoiaa hai “apnai rungi krtaa kel॥ aapi bichhorai aape mel॥ iki bhrme iki bhgtii laae॥ apṇaa kiiaa aapi jṇaae॥3॥”। jis nuuun gl smjhaauṁdaa hai, jis nuuun gl smjh aa jaaṁdii hai uh shij vichaar viach rhiundaa hai।
Source: ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰੁੱਤਾਂ