Source: ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਹੁਲ (Amrit vs Khandey di Pahul)

aunmrrit ate khunḍe dii phul (Amrit vs Khandey di Pahul)

“aunmrritu piivai amru so hoi॥” – aunmrritu piiṇ naal amr ho jaaṁdaa hai। ih kihṛaa aunmrrit hai? jo prrchaark pilaa rhe ne uh kii hai pher je piiṇ vaalaa amr nhiiṁ ho rhiaa?

“gur kaa sbdu aunmrritu hai sbh trrisnaa bhukh gvaae ॥” – jo sshbd guruu saanuu aundro suṇaauṁdaa hai oh aunmrrit hai phir kihṛii tikh piaas bujhdii hai? jo asii aunmrrit nuuun baahrle bdehii (sriir) vaale muuunh naal piiṁde haaṁ oh khunḍe baaṭe dii paahul hai। phul te aunmrrit viach phrk hai। jo naamu aunmrrit hai os nuuun baahrle muuunh naal piiṇ dii loṛ hai। is baare vichaar kraaṁge। gurbaaṇii daa phurmaan hai, jekr baahrle muuunh naal hii aunmrrit pii huundaa hai taaṁ phir baahrlii bdehii (sriir) nuuun amr hoṇaa chaahiidaa hai, lekin ih taaṁ baahrlaa sriir kise daa vii amr nhii huundaa। iathoṁ spsshṭ huundaa hai ki amrrit vii mn de piiṇ vaalaa hai ate amr vii niraakaarii joti sruup krke hii hoṇaa hai, muktii (agiaantaa khtm hoṇ) to baaad jnm pdaarth milṇaa hai। ihii prmpd hai। guru aungd dev jii mhaaraaj spsshṭ krde hn ke “jin vḍiaaii tere naam kii te rte mn maahi॥ naank aunmrritu eku hai duujaa aunmrritu naahi॥ naank aunmrritu mnai maahi paaiiai gur prsaadi॥ tinੑii piitaa rung siu jinੑ ku likhiaa aadi॥1॥” – bhaav jiunnaaṁ kol naam (sojhii) dii vḍiaaii hai uh naam naal rate huunde hn, uhnaaṁ daa mn vikaaraaṁ te agiaantaa dii thaaṁ gurmti dii, hukm dii sojhii naal bhiajiaa huundaa he। paatisshaah aakhde prmesr de hukm naal ekaa hii aunmrrit giaan hai tat giaan hai। prmesr de hukm naal ekaa hoṇaa hii amr krdaa, mn jot sruup hai, jdoṁ aapṇe aap nuuun jot sruup munn laiṁdaa hai taaṁ amr huundaa। jot aap akaal ruup hai। “biij muntrru srb ko giaanu॥” – ih giaan daa, sojhii daa aunmrrit taaṁ mn de aundr hii maujuud hai te prraapt guṇaa dii kirpaa naal hii huundaa hai।

“nu nidhi aunmrritu prrbh kaa naamu॥ dehii mhi is kaa bisrraamu॥” – aunmrrit taaṁ prrbh daa naam hai te dehii (ghṭ) viach hii isdaa nivaas hai।

“jinii aatmu chiiniaa prmaatmu soii॥ eko aunmrrit birkhu hai phlu aunmrritu hoii ॥6॥ aunmrrit phlu jinii chaakhiaa schi rhe aghaaii॥ tiunnaa bhrmu n bhedu hai hri rsn rsaaii ॥7॥” – aatm chinhit kr laiṇaa, pchhaaṇ laiṇaa, smjh laiṇaa ke “mn tuuun joti sruupu hai aapṇaa muulu pchhaaṇu॥ mn hri jii terai naali hai gurmtii rungu maaṇu॥ muulu pchhaaṇhi taaṁ shu jaaṇhi mrṇ jiivṇ kii sojhii hoii॥ gurprsaadii eko jaaṇhi taaṁ duujaa bhaau n hoii॥ mni saaṁti aaii vjii vdhaaii taa hoaa prvaaṇu॥ iu khai naanku mn tuuun joti sruupu hai apṇaa muulu pchhaaṇu॥5॥”, muul pchhaaṇ laiṇaa hii chiinṇaa hai। aatm pchhaaṇ ke jo sojhii prraapt hoṇii hai uhii birkh hai jis te aunmrrit phl prraapt hoṇaa। ih alunkaar hai। iathe smjhaaiaa jaa rhiaa hai ke aatm pchhaaṇ krnii, pher aatm de guṇ vichaarne hn। akaal, kaal, hukm birkh hai, guṇ phl hn। jisne ih guṇaaṁ daa aunmrrit phl chkh liaa sch dii sojhii usnuuun hii hoṇii।

jdoṁ guṇ dhaarṇ kr le, gurmti vichaar raahiiṁ sojhii mil gii taaṁ is gur prrsaad raahiiṁ aunmrrit dii prraaptii hoṇii। ise gl nuuun uprokt punktiiaa viach raag aasaa raahiiṁ naank paatisshaah ne vii smjhaaiaa hai te uhnaaṁ dii baaṇii khaalsaa phauj saaje jaaṇ te khunḍe dii paahul toṁ philaaṁ hii siakhaaṁ nuuun prrchaarii jaa rhii sii te dsm paatisshaah nuuun baahrii aunmrrit vakhraa bṇaauṇ dii loṛ nhiiṁ sii naa uhnaaṁ bṇaaiaa। dsm paatisshaah ne jo khaalsaa phauj saajii us vidhii nuuun aunmrrit naam nhiiṁ diataa। usnuuun khunḍe dii paahul aakhiaa jo khaalse dii phauj daa ik prrṇ hai ke khaalsaa phauj khaalse de giaan, vichaar te khraa utruu te gurmti de viach dse aunmrrit, giaan, sojhii dii raakhii kruu। khunḍe dii phul nuuun punḍt ne hii aunmrrit daa naam de ke nijii svaarth lii prrchaariaa। taa hii naujvaan uhnaaṁ dii ghṛii dsm paatisshaah toṁ vakhrii phul nuuun chhak ke, baaṇaa paa ke hor vii ahunkaarii ho rhe hn। baaṇaa, dumaalaa, khunḍe dii phul phauj dii bhrtii hai। khaalse dii phauj ne akaal dii phauj ne taaṁ ahunkaar khtm krnaa sii, maiṁ maarnii sii pr aapṇe aap nuuun baakiiaaṁ toṁ jiaadaa chungaa smjhṇ lg pe, ahunkaar hor vdhaa liaa। dsm paatisshaah taaṁ aakhde “khshaalsaa mero stigur puuraa॥ khshaalsaa mero sajn suuraa ॥ khshaalsaa mero budh ar giaan॥” kauṇ is ksvṭii te khraa utrdaa te kiveṁ? jo bhgt kbiir jii ne khaalse dii pribhaasshaa diatii “khu kbiir jn bhe khaalse prrem bhgti jih jaanii॥” – kisne prrem bhgt smjhii, vichaarii te dhaarṇ kiitii? gurbaaṇii taaṁ aakhdii “mn maare binu bhgti n hoii ॥“ daso kitne hn jihnaaṁ mn (agiaantaa/ dliadr/vikaar) maare? kisne giaan khṛg dhaarṇ kiitii mn naal lṛn lii “giaan khṛgu lai mn siu luujhai mnsaa mnhi smaaii he ॥3॥”? srbloh diiaaṁ kirpaanaaṁ khṛg saare hii chakii phirde pr giaan khṛg kitniaaṁ kol hai? dsm paatisshaah aakhde “puurn joti jgai ghṭ mai tb khaals taahi n khaals jaanai ॥1॥” – jot kii hai kisne smjhiaa? puurn jot jgdii kiveṁ kis ne vichaariaa? te binaa gurmti daa giaan le paatisshaah aakhde “giaan ke bihiin kaal phaas ke adhiin sdaa jugn kii chukrii phiraae ii phirt hai ॥”। binaa giaan de binaa sojhii de bthere bhekhii baaṇaa paa ke aapṇe aap nuuun khaalsaa akhvaaii jaaṁde ne। “bhekh dikhaai jgt ko logn ko bsi kiin॥ aunt kaal kaatii kṭio baasu nrk mo liin॥”। khaalse dii avsthaa toṁ bhut duur hoṇ de baavjuud। khaalse ne taaṁ humaiṁ tiaag ke aapṇaa siis (maiṁ) gurmti nuuun giaan guruu nuuun sunpuurn smrpit krnii sii? kauṇ kr rhiaa? । dsm paatisshaah aakhde “suaaṁgn mai prmesur naahii॥ khoj phirai sbh hii ko kaahii॥ apno mnu kr mo jih aanaa॥ paarbrrhm ko tinii pchhaanaa॥55॥”

”baabiihaa sglii dhrtii je phirhi uuḍi chṛhi aakaasi॥ stiguri miliai jlu paaiiai chuukai bhuukh piaas॥ jiiu piunḍu sbhu tis kaa sbhu kichhu tis kai paasi॥ viṇu boliaa sbhu kichhu jaaṇdaa kisu aagai kiichai ardaasi॥ naank ghṭi ghṭi eko vrtdaa sbdi kre prgaas॥58॥” – baabiihaa bhaav jisnuuun giaan dii piaas lagii hai je uh sglii dhrtii phir lve usdii piaas nhiiṁ buajhdii। jdoṁ stigur (sache de guṇ) milṇ taaṁ jlu (aunmrrit giaan),prraapt huundaa hai te usdii bhukh piaas miṭdii hai “brrhm giaanii kaa bhojnu giaan ॥”।

jo aaj dhrm sthaanaaṁ te kaabij hn uh kiuṁ shii prrchaar nhiiṁ kr rhe? kiuṁ nhiiṁ gurmti vaale aunmrrit baare shii prrchaar kr rhe? iak prrchaark nuuun khiunde suṇiaa ke aunmrrit vakhre huunde ne। aundrlaa vakhraa hai te baahrlaa vakhraa hai। jaṭaaṁ lii vakhraa hai te rungreṭiaaṁ lii vakhraa hai। gurbaaṇii toṁ puachhiaa taaṁ gurbaaṇii daa phurmaan hai “naank aunmrritu eku hai duujaa aunmrritu naahi॥” jo aapaaṁ uapr philaa hii vichaar chuake haaṁ। so aunmrrit taaṁ iako hii hai, saaḍii buadh jihṛii hai uh kuchajii hoii pii hai। duhaagṇ hoii pii hai jo mnmti krdii phirdii।

gurmti viach dasiaa aunmrrit taaṁ bhgtaaṁ ne hii prraapt kiitaa hai, jugaaṁ jugaaṁ toṁ bhgtaaṁ nuuun prraapt huundaa rhiaa hai। guru naank paatisshaah toṁ laike dsm paatisshaah tk hrek guru ne grrhṇ kiitaa hai te aage vii aapṇii baaṇii raahiiṁ saanuuun bkhsshiaa hai। gurbaaṇii viach bhgt kbiir jii aakhde hn “baapi dilaasaa mero kiinੑaa॥ sej sukhaalii mukhi aunmrritu diinੑaa॥ tisu baap ku kiu mnhu visaarii॥ aagai giaa n baajii haarii॥1॥”, “hri kaa bilovnaa mn kaa biichaaraa॥ gur prrsaadi paavai aunmrrit dhaaraa॥3॥” – baap kauṇ? ghṭ viach vasdaa prrbh hii pitaa hai, budh hii maataa hai gurmti viach “mti maataa suntokhu pitaa sri shj smaayu ॥”। gur (guṇ) de prrsaad (sojhii) duaaraa aunmrrit sdiiv rhiṇ vaalaa dhaaraa (giaan) prraapt hoṇaa hai। bhgt kbiir jii svaal puachhde hn “suukr kuukr joni bhrrme tuu laaj n aaii॥ raam naam chhaaḍi aunmrrit kaahe bikhu khaaii॥3॥” – suukr (suuar), kuukr (kuate) dii jon viach phirdaa tuuun aaiaa hai, tainuuun laaj nhiiṁ aauṁdii tuuun giaan toṁ bhajdaaṁ। bhaaii jihṛaa raam (rme hoe) daa naam (sojhii) chhaḍ tuuun bikh (maaiaa, agiaantaa, vikaaraaṁ) daa dhiaan kiuṁ kiitaa। kbiir jii aakhde ne ke iah hukm dii sojhii daa aunmrrit giaan surt nuuun pilaauṇaa hai “surti piaal sudhaa rsu aunmrritu ehu mhaa rsu peu re॥”। ih vst kbiir jii nuuun guṇaaṁ ne diatii te aage uhnaaṁ jg nuuun diatii, huṇ jisnuuun ih bhaag prraapt hoṇge uh grrhiṇ kr lvegaa “koṭhre mhi koṭhrii prm koṭhii biichaari॥ guri diinii bstu kbiir ku levhu bstu smੑaari॥4॥ kbiiri diiii sunsaar ku liinii jisu mstki bhaagu॥ aunmrrit rsu jini paaiaa thiru taa kaa sohaagu॥” – saaḍii bdehii (maaiaa daa sriir) viach dehii (giaan daa ghṭ) vsdii hai, ihii koṭhre mhi koṭhrii hai, jiveṁ punchm paatisshaah aakhde hn “dehii gupt bidehii diisai॥” uadaa hii। je giaan ghṭ dii vichaar kriie taaṁ ghṭ aundrlaa giaan haasil hoṇaa। ih giaan kbiir jii ne, bhgtaaṁ ne, guruaaṁ ne saanuuun pothii saahib viach drj baaṇii raahii aage diataa hai। jitne vii jiiv hn uhnaa saariaaṁ viach ih ghṭ maujuud hai “aunḍj jerj setj utbhuj ghṭi ghṭi joti smaaṇii॥”, te kbiir jii aakhde hrek jiiv de ghṭ viach ih aunmrrit maujuud hai “bhai bichi bhaau bhaai kouu buujhhi hri rsu paavai bhaaii॥ jete ghṭ aunmrritu sbh hii mhi bhaavai tishi piiaaii॥2॥” pr ih aunmrrit giaan piiṇaa usii ne hai jiste kirpaa hoii। bhgt naamdev jii mhaaraaj aakhde hn “paachhai bhuri n aavnu paavu॥ aunmrrit baaṇii ghṭ te uchru aatm ku smjhaavu॥” aakhde “souin kṭorii aunmrrit bhrii॥ lai naamai hri aagai dhrii॥2॥” – souin kṭorii bhaav ghṭ/dehii taaṁ aunmrrit naal philaa hii bhrii hoii hai jisnuun naamdev jii ne hri (ghṭ aundr vsdii giaan dii jot aage dhrii hai। ih sb kaav ruup viach alunkaar hn। kbiir jii taaṁ naank paatisshaah toṁ vii philaaṁ hoe hn। gurmti daa aunmrrit daa phlsphshaa taaṁ aadi kaal toṁ hii chldaa aa rhiaa hai। jdoṁ toṁ sunsaar bṇiaa hai ih gurmti giaan hmesshaa toṁ hii rhiaa hai। naank paatisshaah vii ise vichaardhaaraa nuuun aage torde hn te isdaa puure sunsaar viach prrchaar krde hn।

naank paatisshaah aakhde hn ke jiveṁ jiveṁ prmesr daa, akaal daa, hukm daa giaan mnuakh nuuun prraapt huundaa hai taa ih naam (sojhii) daa sdiiv rhiṇ vaalaa aunmrrit piitaa jaaṁdaa hai “jiu jiu saahbu mni vsai gurmukhi aunmrritu peu॥”। jdoṁ tk mn (agiaantaa/dliadr/kaamnaavaaṁ) dii hoṁd hai bhgtii nhiiṁ ho skdii “mn maare binu bhgti n hoii॥2॥” te naank paatisshaah dasde hn mn kiveṁ mruu “chaare agni nivaari mru gurmukhi hri jlu paai॥ auntri kmlu prrgaasiaa aunmrritu bhriaa aghaai॥” – guṇaa nuuun miliaaṁ sunsaar dii agn nivaarii jaadii hai “guri miliai sukhu paaiiai agni mrai guṇ maahi ॥1॥”। guṇaa nuuun haasl kr, guṇaaṁ dii vichaar kiitiaaṁ, avguṇ khtm hoṇe, buadh viach jdoṁ giaan de rtn maaṇk hoṇ taaṁ mn kaabuu huundaa hai। mn kaabuu huundiaaṁ hii mnmti nuuun khtm kr gurmti daa aunmrrit ghṭ viach vsdii akaal dii jot nuuun ujaagr krdaa hai। jdoṁ paatisshaah aakhde “hri kaa naamu dhiaai kai hohu hriaa bhaaii॥” taaṁ ih aunmrrit hii hai jo ghṭ viach giaan dii hriaalii krdaa hai “guṇ nidhaan aunmrritu hri naamaa hri dhiaai dhiaai sukhu paaiaa jiiu ॥1॥”।

ih gl chete rhe ke “aunmrritu saachaa naamu hai khṇaa kchhuu n jaai ॥”,

“gur ke bhaaṇe vichi aunmrritu hai shje paavai koi ॥”,

“gur kaa sbdu aunmrritu hai jitu piitai tikh jaai ॥”,

”jihvaa rtii sbdi schai aunmrritu piivai rsi guṇ gaai ॥”,

”aundru lgaa raam naami aunmrrit ndri nihaalu ॥1॥”

“aunmrrit sdaa vrsdaa buujhni buujhṇhaar॥ gurmukhi jinrhii bujhiaa hri aunmrrit rkhiaa uri dhaari॥ hri aunmrrit piivhi sdaa rungi raate humai trrisnaa maari ॥aunmrrit hri kaa naamu hai vrsai kirpaa dhaari॥ naank gurmukhi ndrii aaiaa hri aatm raamu muraari ॥2॥” – isdaa arth hai aunmrrit taa kevl hri daa naam hai usdaa hukm hai je usdii sohelii ndr tere te hovegii taaṁ। jiveṁ prmesshr daa phurmaan hai “punḍitu pṛai bundhn moh baadhaa nh buujhai bikhiaa piaari ॥” je prmesshr toṁ bikhiaa viach kuajh mungṇaa hai taa usde hukm viach khussh rhiṇ dii klaa nuuun mungṇaa hai “aunmrrit chhoḍi bikhiaa lobhaaṇe sevaa krhi viḍaaṇii ॥” । pr mere vrge muurkh aunmrrit chhaḍ duniaavii pdaarth mungii jaaṁde ne। paatisshaah aakhde “bikhiaa aunmrrit eku hai buujhai purkhu sujaaṇu ॥48॥” – bikhiaa (bhiikh), maaiaa dii iachhaa te aunmrrit doveṁ prmesr dii dyaa hai। sb usne aap hii deṇaa jiveṁ daa saaḍaa kirdaar, saaḍii iachhaa hoii।

gl nuuun sunkhep viach rakhṇ khaatr aunmrrit de saare sshbdaaṁ dii vichaar nhiiṁ kr rhe pr huṇ tk kiitii vichaar naal aunmrrit baare gurbaaṇii daa sundessh spsshṭ hoṇaa chaahiidaa hai। asiiṁ aas rakhde haaṁ ke tusiiṁ aap isdii vichaar aage gurmti viachoṁ kroṁge। bs chete rhe ke aunmrrit naam (sojhii) nuuun aakhiaa hai baaṇii viach jo guṇaa dii vichaar toṁ guṇ dhaarṇ krn naal prraapt hoṇaa। te jo dsm paatisshaah ne saanuuun bkhssh ke nihaal kiitaa hai uh khaalse phauj viach bhrtii daa niiam hai te usnuuun khunḍe dii paahul aakhde hn। jo khaalse lii khaalse de phlsphe lii sir deṇ nuuun (maiṁ maarn nuuun) tiaar hove, mnmti chhaḍṇ nuuun tiaar hove। giaan khṛg lai ke philaaṁ aundr jung kre te gurmti giaan dii raakhii, prrchaar, te lok bhlaaii lii tiaar hove uh khunḍe dii phul chhke। ih siakhii viach daakhlaa nhiiṁ, siis bheṁṭ kr deṇ dii gvaahii hai। siakh taaṁ mnuakh paiṁdaa huundiaaṁ hii hai। roj siakhdaa hai। siakhde siakhde jdoṁ gur (guṇ) siakhṇ laaage taaṁ gursiakh hai, guṇ sikh ke aapṇe jiivn viach ihnaaṁ nuuun muakh rakhe taaṁ gurmukh hai, gurmukhi bhaav jdoṁ guṇaaṁ nuuun muakh rakhiaaṁ naam (sojhii) prraapt krke sunmpuurn smrpit ho jaave taaṁ daas hai। daas koii aas nhiiṁ rakhdaa naa raaj dii naaṁ muktii dii “raaju n chaahu mukti n chaahu mni prriiti chrn kmlaare॥”। jiveṁ prmesr rakhdaa uadaaṁ hii rjiundaa। sb toṁ akhiirlii te uach avsthaa hai bhgt dii “punḍit suur chhtrrpti raajaa bhgt braabri auru n koi॥” – bhgt rvidaas jii mhaaraaj sache paatisshaah aakhde hn ke punḍit (pṛiaa likhiaa), suur (suurmaa), chhtrrpti raajaa, ih saariaaṁ toṁ upr bhgt hai। bhgt braabr hor korii nhiiṁ। gur hn guṇ, guru hai guṇaaṁ daa dhaarṇii, guruu hai jo guṇaaṁ dii siakhiaa deve te agiaantaa de hnere toṁ giaan, sojhii, shij, aanund dii avsthaa, vl laike jaave। kise dessh daa phaujii vrdii paa ke dessh de sunvidhaan toṁ baagii ho jaave taaṁ kii sjaa hai? udaaṁ hii je akaal daa, khaalse daa phaujii hove te uh tat giaan nuuun naa smjhe, gurmti giaan toṁ sojhii naa lve, aapṇe sunvidhaan “gurmti” toṁ baagii hove, baaṇaa paa lve, dumaalaa sjaa lve, sshstr dhaarṇ kr lve pr giaan khṛg lai ke, mn naal naa luujhe taaṁ us naal kii hove?

so bhaaii gurbaaṇii viach jo naam smaaiaa hoiaa hai “jnu naanku bole guṇ baaṇii gurbaaṇii hri naami smaaiaa॥” ihii naam (guṇaaṁ dii, hukm dii, shij dii sojhii) aunmrrit hai “aunmrritu saachaa naamu hai khṇaa kchhuu n jaai॥”, “guri aunmrrit naamu piiaaliaa jnm mrn kaa pthu ॥” – guri bhaav gur (guṇ) ne hii aunmrrit naam (sdiiv rhiṇ vaalii sojhii) pilaaṇaa hai। gurmti toṁ giaan lai ke ih aunmrrit piitaa jaaṇaa hai। baahroṁ jo piiṁde haaṁ uh khunḍe dii paahul hai, guruu nuuun smrpit hoṇ daa prrṇ hai ke asiiṁ gurmti giaan dii raakhii aapṇe ghṭ viach kraaṁge। naam daa prgaas asiiṁ aapṇe hirde viach kraaṁge। te prrem bhgtii, gur kii mti, saariaaṁ viach ek jot hoṇ daa prrchaar, maanvtaa dii bhlaaii daa sundessh puurii srrisṭii viach prrchaaraaṁge। jaat paat toṁ uapr giaan nuuun rakhaaṁge। asiiṁ us sach dhrm de raakhe haaṁ akaal dii phauj haaṁ, sajṇ suurme haaṁ, buadh te giaan de puure haaṁ। prmesr de guṇ saaḍe viach vaas krnge te krde hn। nirvairtaa, nirbhotaa daa giaan rakhaaṁge। baaṇii pṛrho smjho, vichaaro taaṁ ke ih aunmrrit giaan nuuun dhaarṇ kr skiie taaṁ ke saaḍii bhgtii sshuruu ho ske “gur kii mti tuuun lehi iaane॥ bhgti binaa bhu ḍuube siaane॥”।

Source: ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਹੁਲ (Amrit vs Khandey di Pahul)