Source: ਮੈਂ, ਮੇਰਾ, ਤੇਰਾ, ਵਯਕਤੀਗਤ, ਵਿਆਪਕ ਕੀ ਹੈ?
Source: ਮੈਂ, ਮੇਰਾ, ਤੇਰਾ, ਵਯਕਤੀਗਤ, ਵਿਆਪਕ ਕੀ ਹੈ?
kujh smaa philaaṁ asiiṁ vichaar kiitii sii “ek, eku, ik, iku ate anek daa auntr” dii pr baar baar ih svaal aa rhe ne ke pher vyktiigt kii hai? meraa kii hai? kihṛii vstuu jaaṁ aadessh gurbaaṇii viach vyktiigt hai te kihṛaa viaapk।
gurbaaṇii adhiaatmik laivl te kise vii traaṁ de vyktiigt, mer ter dii vichaar toṁ jiiv nuuun mnaa krdii hai te vichaarn uprunt is soch to mukt krdii hai। gurbaaṇii daa phurmaan hai ke “maan moh mer ter bibrjit ehu maargu khunḍe dhaar॥3॥” gurmti mer ter bibrjit (mnaa) krdii hai। jdoṁ tk mer, ter, vyktiigt, maiṁ dii soch hai udoṁ tk jiiv nuuun giaan nhiiṁ ho skdaa। gurbaaṇii toṁ hor udaahrṇ hn।
”meraa teraa chhoḍiiai bhaaii hoiiai sbh kii dhuuri॥ ghṭi ghṭi brrhmu psaariaa bhaaii pekhai suṇai hjuuri॥”
“aapu giaa sojhii pii gursbdii melaa॥”
“e mn teraa ko nhii kri vekhu sbdi viichaaru॥ hri srṇaaii bhji pu paaihi mokh duaaru॥3॥”
”mer ter tju abhimaanaa srni suaamii kii prt॥”
“jiivtu mrai taa sbdu biichaarai taa schu paavai koii ॥7॥” – jiivt mrn daa arth hai humai, maiṁ, meraa, mere lii, vyktiigt aadii vaalii soch nuuun tiaagṇaa। jdo maiṁ nhiiṁ sii aadessh udoṁ vii saare jiivaaṁ lii smaan sii, jdoṁ kl maiṁ nhiiṁ hoṇaa taa vii aadessh uhii rhiṇaa। jiiv aapṇii hoṁd, maiṁ meraa mn (agiaantaa) ate mnmti kaarṇ munnii baiṭhaa hai te “mn maare binu bhgti n hoii॥”, jdoṁ tk agiaantaa dliadr mnmti nhiiṁ muakdii udoṁ tk isnuuun naam (sojhii) nhiiṁ prraapt ho skdii। gurbaaṇii daa updessh puurii maanvtaa lii smaan hai “khtrrii brraahmṇ suud vais updesu chhu vrnaa ku saajhaa॥ gurmukhi naamu jpai udhrai so kli mhi ghṭi ghṭi naank maajhaa॥“। meraa teraa dii soch bairii miit dii soch nuuun jnm diundii hai। ih mere hn, uh mere nhiiṁ hn। maiṁ ih krnaa maiṁ uh krnaa taaṁ rab milṇaa। saanuuun iadaaṁ krnaa udaaṁ krnaa taa hri jaaṁ raam milnaa, meraa vyktiigt hri te baakiiaaṁ daa jaaṁ viaapk hri iadaaṁ milṇaa ih sb mn dii agiaantaa dii soch hai mnmti hai “jb lgu jaanai mujh te kchhu hoi॥ tb is ku sukhu naahii koi॥ jb ih jaanai mai kichhu krtaa॥ tb lgu grbh joni mhi phirtaa॥ jb dhaarai kouu bairii miitu॥ tb lgu nihchlu naahii chiitu॥ jb lgu moh mgn sungi maai॥ tb lgu dhrm raai dei sjaai॥ ”
“aapu gvaaiaa taa piru paaiaa gur kai sbdi smaaiaa ॥” – vichaarn dii loṛ hai ke aap gvaaiaa daa kii arth hai। aap hai kii? kde asiiṁ vichaariaa? naa guruu toṁ puachhiaa naa gurbaaṇii toṁ khoj kiitii।
”prraanii kiaa meraa kiaa teraa॥ jaise trvr punkhi bseraa॥1॥”
kbiir jii ne taaṁ ih vii aakh diataa “kbiir meraa mujh mhi kichhu nhii jo kichhu hai so teraa॥ teraa tujh ku supte kiaa laagai meraa॥203॥” jdoṁ meraa hai hii kujh nhiiṁ, sriir, vikaar, buadh, giaan, hukm, sunsaarii pdaarth, jot, sunsaarii raaj, jaat, kul kuajh vii meraa nhiiṁ hai taaṁ pher koii vii vstuu, guṇ, giaan, aadessh, hukm meraa jaaṁ vyktiigt ho hii nhiiṁ skdaa। jdoṁ tk vyktiigt meraa teraa kuajh vii munn ke chl rhiaa hai jiiv udoṁ tk agiaanii hai bundhn vich hai “meraa teraa jaantaa tb hii te bundhaa॥ guri kaaṭii agiaantaa tb chhuṭke phundhaa॥2॥” – tb hii te bundhaa arth, udoṁ tk bundhn viach hai te gurmti eke dii mti de ke bundhn mukt krdii mn nuuun humai dii ml nuuun dho ke nirml krdii hai “prrbh jii tuu mero sukhdaataa॥ bundhn kaaṭi kre mnu nirmlu puurn purkhu bidhaataa॥”। gurbaaṇii taaṁ aakhdii paap puunn vii saaḍe vs nhiiṁ hn “paap puunn hmrai vsi naahi॥”, visthaar viach jaanṇ lii pṛrho “paap puunn (paap/punn)”।
meraa teraa vyktiigt vaalii soch bimaarii hai jo giaan naal duur hoṇii hai “raagu sorṭhi mhlaa 5 punchpdaa॥ binsai mohu meraa aru teraa binsai apnii dhaarii॥1॥ sunthu ihaa btaavhu kaarii॥ jitu humai grbu nivaarii॥1॥ rhaau॥ srb bhuut paarbrrhmu kri maaniaa hovaaṁ sgl renaarii॥2॥ pekhio prrbh jiiu apunai sunge chuukai bhiiti bhrrmaarii॥3॥ aukhdhu naamu nirml jlu aunmrritu paaiiai guruu duaarii॥4॥ khu naank jisu mstki likhiaa tisu gur mili rog bidaarii॥5॥17॥28॥“
jo meraa diakh rhiaa hai teraa diakh rhiaa hai uh krte daa hii kiitaa hoiaa hai usde hukm dii kheḍ hai “meraa teraa tudhu aape kiiaa॥ sbhi tere junt tere sbhi jiiaa॥ naank naamu smaali sdaa tuu gurmtii munni vsaaidaa॥”
jiiv maaiaa, humai mer ter viach aisaa phsiaa hoiaa hai kii mataaṁ, mnmti dii aisii khichṛii buadh viach bṇaa ke baiṭhaa hai ke prmesr de hukm nuuun, sbd nuuun bhualii baiṭhaa hai। vedaaṁ daa giaan, gurmti daa vḍmualaa khjaanaa hoṇ te vii vichaarn dii thaaṁ sunsaarii mnuakhaaṁ nuuun aapṇaa prrernaa daa srrot munn ke baiṭhaa। bhual giaa ke sunsaar viach laike kuajh nhiiṁ aaiaa sii, do ḍhaaii kialo daa sriir jis naal paidaa hoiaa uh sunsaar viach aake maat grbh toṁ miliaa। uathe kauṇ paaln kr rhiaa sii? jdoṁ jaaṇaa taaṁ miaṭii dii ḍherii rh jaaṇii। sunsaar nuuun taa sunsaa (sshunkaa) kh rhii hai gurmti te jiiv nuuun agiaantaa viach suataa das rhii hai “sunsaa ihu sunsaaru hai sutiaa raiṇi vihaai॥ iki aapṇai bhaaṇai kḍhi lianu aape lionu milaai॥ aape hii aapi mni vsiaa maaiaa mohu chukaai॥ aapi vḍaaii ditiianu gurmukhi dei bujhaai॥”। jaagṇaa gur (guṇ) kirpaa naal hai “gur kirpaa te se jn jaage jinaa hri mni vsiaa bolhi aunmrrit baaṇii॥” pher tuuun aap vyktiigt kr kii skdaa hai? duniaavii giaan, maaiaa, mmtaa, risshtiaaṁ, dhn pdaarth kaṭhe krn viach ih bhual giaa ke naal kuajh nhiiṁ jaaṇaa। jihṛaa sriir aapṇaa munn ke baiṭhaa, khiundaa hai vyktiigt, uh raakh dii ḍherii bṇ ke rh jaaṇaa। aakhde ihu velaa eke naal milṇ daa hai “suṇi mn mitrr piaariaa milu velaa hai eh॥ jb lgu jobni saasu hai tb lgu ihu tnu deh॥ binu guṇ kaami n aavii ḍhhi ḍherii tnu kheh॥1॥” te jihṛaa tn aapṇaa munnii baiṭhaa haiṁ “ihu tnu hoigo bhsm kii ḍherii॥3॥”। aaiaa sii eke lii te moh liaa maaiaa ne msshhuurii te khiaatii dii iachhaa ne “yaa jug mhi ekhi ku aaiaa॥ jnmt mohio mohnii maaiaa॥”।
vyktiigt, maiṁ meraa tiaag ke “rhai atiitu jaaṇai sbhu tis kaa॥ tnu mnu arpai hai ihu jis kaa॥ naa ohu aavai naa ohu jaai॥ naank saache saachi smaai॥”। mukt hoṇ dii jugt dasii hai “mithiaa tnu saacho kri maanio ih bidhi aapu bundhaavai॥ jn naank souu jnu muktaa raam bhjn chitu laavai॥”। kbiir jii aakhde agiaantaa viach aundhe nuuun ih smjh nhiiṁ aauṁdii “kbiir aisaa ko nhii ihu tnu devai phuuki॥ aundhaa logu n jaanii rhio kbiiraa kuuki॥84॥”
gurbaaṇii aakhdii “saadho ihu tnu mithiaa jaanu॥ yaa bhiitri jo raamu bstu hai saacho taahi pchhaano॥1॥”, “ihu tnu tumੑraa sbhu grrihu dhnu tumraa hiiṁu kiio kurbaanaaṁ॥1॥”
jiiv hukm nuuun bhual ke munnii baiṭhaa ke koii vstuu visshaa vyktiigt hai pr gurbaaṇii ne spsshṭ krtaa ke “stiguri miliai sdaa sukhu jis no aape mele soi॥ sukhai ehu bibeku hai auntru nirmlu hoi॥ agiaan kaa bhrrmu kṭiiai giaanu praapti hoi॥ naank eko ndrii aaiaa jh dekhaa th soi॥3॥”, aapṇaa jor laake kuajh nhiiṁ kr skdaa milṇaa usnuuun “jis no aape mele soi”, naale jp baaṇii viach khiaa “aakhṇi joru chupai nh joru॥ joru n mungṇi deṇi n joru॥ joru n jiivṇi mrṇi nh joru॥ joru n raaji maali mni soru॥ joru n surtii giaani viichaari॥ joru n jugtii chhuṭai sunsaaru॥ jisu hthi joru kri vekhai soi॥ naank utmu niichu n koi॥” te pher maine krnaa hai, maine lenaa hai, maiṁ huuun, ye krnaa hai vo krnaa hai, ੲaise krnaa hai vaise krnaa hai, is soch ne kite nhiiṁ laike jaaṇaa। gurmti aakhdii jo milṇaa sb hukm viach milṇaa, asiiṁ aapṇii soch naal kuajh nhiiṁ kr skde “hukmai aundri sbhu ko baahri hukm n koi॥”। je gurbaaṇii pṛrh ke vichaarii huundii taa ptaa lgdaa “hm kiiaa hm krhge hm muurkh gaavaar॥ krṇai vaalaa visriaa duujai bhaai piaaru॥” jo krn vaalaa hai visaar ke aapṇe aap nuuun krtaa munnii baiṭhaa jiiv। jdo tk ih smjh nhiiṁ lgdii ke jo hoṇaa hukm viach hoṇaa udoṁ tk hume, maiṁ meraa, vyktiigt krm, vyktiigt vstuu, meraa teraa nhiiṁ mukṇii “hukmai aundri sbhu ko baahri hukm n koi॥ naank hukmai je bujhai t humai khai n koi॥”। aap nuuun aglaa saah aauṇaa ke nhiiṁ ptaa nhiiṁ hai pr vyktiigt iachhaa laaii baiṭhaa।
jdoṁ dhiaan maiṁ, meraa, vyktiigt, maaiaa de sriir toṁ hṭuu taaṁ ptaa lagṇaa ke “sbh mhi jiiu jiiu hai soii ghṭi ghṭi rhiaa smaaii॥ gur prsaadi ghr hii prgaasiaa shje shji smaaii॥” ate “sbhu gobiundu hai sbhu gobiundu hai gobiund binu nhii koii॥ suutu eku mṇi st shuns jaise oti poti prrbhu soii॥1॥”। so chete rhe “saadho mn kaa maanu tiaagu॥ kaamu krrodhu sungti durjn kii taa te ahinisi bhaagu॥1॥ rhaau॥ sukhu dukhu dono sm kri jaanai auru maanu apmaanaa॥ hrkh sog te rhai atiitaa tini jgi ttu pchhaanaa॥1॥ ustti niundaa douu tiaagai khojai pdu nirbaanaa॥ jn naank ihu khelu kṭhnu hai kinhuuun gurmukhi jaanaa॥2॥1॥”
ik svaal pher vii rhi jaaṁdaa hai ke viaapk kii hai jiiv nuuun kii viaapdaa hai? viaapk hai jg rchnaa, sunsaar, maaiaa, mnmti, vikaar, chiuntaa, mer ter jisne jg nuuun chhliaa luaṭiaa hai। je dhiaan maaiaa vl hai taaṁ mer ter viaapk hoṇii। jdoṁ giaan naal dhiaan eke vl hoiaa, jdoṁ mn chiat ho giaa, sojhii ho gii taaṁ raam, hri, giaan, naam buadh viach viaapk ho jaaṇaa।
”ahunkaaru krhi ahunkaariiaa viaapiaa mn kii mti॥ tini prrbhi aapi bhulaaiaa naa tisu jaati n pti॥”
”mnmukhu mohi viaapiaa bairaagu udaasii n hoi॥”
”ghṛii muht kaa paahuṇaa kaaj svaarṇhaaru॥ maaiaa kaami viaapiaa smjhai naahii gaavaaru॥ uṭhi chliaa pchhutaaiaa priaa vsi jundaar॥1॥ aundhe tuuun baiṭhaa kundhii paahi॥ je hovii puurbi likhiaa taa gur kaa bchnu kmaahi॥1॥”
”kaami krrodhi ahunkaari maate viaapiaa sunsaaru॥ pu sunt srṇii laagu chrṇii miṭai duukhu aundhaaru॥2॥ stu suntokhu diaa kmaavai eh krṇii saar॥ aapu chhoḍi sbh hoi reṇaa jisu dei prrbhu nirunkaaru॥3॥ jo diisai so sgl tuuunhai psriaa paasaaru॥ khu naank guri bhrmu kaaṭiaa sgl brrhm biichaaru॥”
”maaiaa bhuule sidh phirhi smaadhi n lgai subhaai॥ tiine loa viaapt hai adhik rhii lpṭaai॥ binu gur mukti n paaiiai naa dubidhaa maaiaa jaai॥5॥ maaiaa kis no aakhiiai kiaa maaiaa krm kmaai॥ dukhi sukhi ehu jiiu bdhu hai humai krm kmaai॥ binu sbdai bhrmu n chuukii naa vichhu humai jaai॥6॥ binu prriitii bhgti n hovii binu sbdai thaai n paai॥ sbde humai maariiai maaiaa kaa bhrrmu jaai॥ naamu pdaarthu paaiiai gurmukhi shji subhaai॥7॥ binu gur guṇ n jaapnii binu guṇ bhgti n hoi॥ bhgti vchhlu hri mni vsiaa shji miliaa prrbhu soi॥ naank sbde hri saalaahiiai krmi praapti hoi॥”
”prmesr te bhuliaaṁ viaapni sbhe rog॥ vemukh hoe raam te lgni jnm vijog॥ khin mhi kuṛe hoi ge jitṛe maaiaa bhog॥ vichu n koii kri skai kis thai rovhi roj॥ kiitaa kichhuu n hovii likhiaa dhuri sunjog॥ vḍbhaagii meraa prrbhu milai taaṁ utrhi sbhi biog॥”
so bhaaii guṇaaṁ dii vichaar kro। maaiaa moh mer ter sb tiaag ke gur (guṇ) de chrnii lago। sb prmesr hukm viach hoṇaa, giaan, sojhii, maaiaa, mmtaa sb kaal vas hai ih chete rhe। “akaal, kaal, sbd ate hukm” nuuun jaaṇo। jo sunsaarii kunm kr rhe haaṁ uh krii jaaṇe hn pr chiit nirunjn naal rakhṇaa hai chete rakhṇaa hai ke jo hoṇaa hai uh hukm viach hoṇaa hai “haath paau kri kaamu sbhu chiitu nirunjn naali॥”, khaalsaa phauj jdoṁ lṛdii sii paatisshaah vele, nirbhai ho ke lṛdii sii ke meraa kunm hai giaan dii raakhii jiiṇaa mrnaa prmesr hath hai। naa maiṁ maar skdaa haaṁ naa duujaa dhiṛaa। mere aundr vii jot hai uhnaaṁ aundr vii jot hai। hukm viach jisdaa jiiṇaa mrnaa likhiaa hoo uh jiat jaaṇaa। is soch naal mn viach bhai naa hoṇ kaarṇ vaḍe toṁ vaḍe suurme bhaadr naal lṛnaa saukhaa ho jaaṁdaa sii। pher bhaaveṁ saahmṇe mst haathii hii kiuṁ naa hove, naagṇii mathe nuuun chiir jaaṁdii। so vyktiigt, viaapk, mer ter chhaḍo, hukm rjaaii rho। prmesr de guṇaaṁ dii vichaar kriaa kro।
”bung ke bungaalii phirhung ke phirungaa vaalii dilii ke dilvaalii terii aagiaa mai chlt haiṁ॥ roh ke ruhele maagh des ke mghele biir bung sii buundele paap puunj ko mlt haiṁ॥ gokhaa gun gaavai chiin mchiin ke siis nryaavai tibtii dhiaai dokh deh ke dlt haiṁ॥ jinai tohi dhiaaio tinai puurn prrtaap paaio srb dhn dhaam phl phuul soṁ phlt haiṁ॥3॥255॥ dev devtaan kau sures daanvaan kau mhes gung dhaan kau abhes khiiatu haiṁ॥ rung maiṁ rungiin raag ruup maiṁ prrbiin aur kaahuu pai n diin saadh adhiin khiiatu haiṁ॥ paaiiai n paar tej puunj maiṁ apaar srb bidiaa ke udaar haiṁ apaar khiiatu haiṁ॥ haathii kii pukaar pl paachhai phucht taahi chiiṭii kii chiunghaar phile hii suniiatu haiṁ॥”