akaal, kaal, sbd ate hukm

niraakaar kauṇ hai? akaal kauṇ hai? kiathe vasdaa hai? oaunkaar kauṇ hai? sbd te hukm nuuun smjhṇ toṁ philaaṁ akaal nuuun niraakaar nuuun smjhṇaa jshruurii hai। saaḍii klpnaa toṁ pre hai akaal। saaḍii buadh ih soch nhiiṁ skdii ke koii aisaa vii hai jisdaa haaḍ maas daa sriir nhiiṁ hai, bṇt nhiiṁ hai te saaḍe vrge kunn, hath, nak muuunh aadii nhiiṁ hn, jo srb viaapii hai। jisne sb rchiaa। koii usnuuun ainrjii/sshktii das rhiaa, koii usnuuun kaalpnik sriir dii bṇt naal vekhdaa, koii rausshnii smjhii baiṭhaa। koii aakhdaa ih satveṁ aakaassh te rhiundaa। koii aapṇii klpnaa naal usnuuun vekhṇ daa jtn krdaa kiuṁke saaḍii soch maaiaa viach aakaar naa hove ih munndii hii nhiiṁ। saanuuun muurtii, phoṭo, prtakh koii naa dise munnṇaa aukhaa lgdaa bhaaveṁ uh srb viaapii hove। jdoṁ srrisṭii hai, bṇt hai taaṁ usnuuun ghṛn vaalaa vii koii hovegaa। asl viach gurmti ne usnuuun usde guṇaaṁ naal smjhaaiaa hai। uh mnuakh dii soch dii pkṛ toṁ baahr hai।aadi baaṇii viach ate dsm baaṇii viach usde guṇ smjhaae hn। jp baaṇii, jaap baaṇii, akaal ustti baaṇii te hor anekaaṁ baaṇiiaaṁ viach kii prrkaar naal smjhaauṇ dii kosshissh kiitii gii hai ke niraakaar daa koii aakaar nhiiṁ, ruup rung, maaiaa daa sriir nhiiṁ ate usnuuun usde guṇaaṁ raahiiṁ kiveṁ prraapt kiitaa (smjhiaa) jaa skdaa hai। usdaa hukm saare paase vrtdaa। udaahrṇ laiṁde haaṁ, dessh daa raajaa koii hukm kre aapṇii prrjaa lii taaṁ uh aap lokaaṁ viach aapṇaa aadessh nhiiṁ suṇaauṇ jaaṁdaa। munaadii krn vaale jaa ke dasde hn raaje daa hukm jaaṁ aadessh। prrjaa viach raajaa aap jaa ke aapṇaa sunvidhaan aap laaguu nhiiṁ krdaa। usde thaape sipaahii sunvidhaan laaguu krde hn te jo sunvidhaan daa vrtaaraa hai, uh hukm krde uh sunvidhaan to baahr nhiiṁ jaa skde। use trh akaal dii iachhaa hai kaal, te hukm vrtaaraa hai। sbd hai akaal daa sunvidhaan, usde guṇ, jihnaaṁ naal kaal de guṇ, hukm daa vrtaaraa hoṇaa। sbd dii smjh toṁ prraapt giaan raahiiṁ jiiv nuuun guṇ smjh aauṇe hn। kaal hii sbd hai guruu hai। suate nuuun jgaauṇ te hnere toṁ chaanṇ krn vaalaa। kaal/sbd nuuun aadhaar bṇaa ke hii hukm nirdhaarit krdaa hai taa hii khiaa “sbdi rungaae hukmi sbaae॥” jitnaa hukm daa vrtaaraa hai saaraa hii sbd de rung viach rungiaa। gurmti aakhdii “utpti prlu sbde hovai॥ sbde hii phiri opti hovai॥”, jetaa sunsaar drrisṭmaan hai, jitnaa psaaraa hai uh sbd duaaraa hii hoiaa hai, prlo vii sbd duaaraa hii hoṇii। udaahrṇ sruup munn lvo ke suurj akaal hai taaṁ rosshnii ate grmii sbd hai, kirnaaṁ kaal te kirnaaṁ toṁ prraapt grmii yaa rosshnii hukm। jdoṁ ih kirnaaṁ hnere te ḍiagṇ rosshnii huundii, je brph te ḍiage paaṇii bṇaa diundii, je paaṇii te ḍiage taaṁ bhaaphsh। hukm daa vrtaaraa saare paase braabr hai, jis te ḍiage usdii avsthaa kaarṇ phrk disdaa। akhiir saariaaṁ nuuun braabr chaanṇaa de ke ghṭ aundrlii jot ujaagr krke ekaa sbd ne hii krnaa। ik viir aakhdaa kaal kujh nhiiṁ hai ih taaṁ duujii mti viachoṁ aaiaa hai te gurbaaṇii ne rad kiitaa hai। te maiṁ puachhiaa je akaal hai taaṁ kii bhaav? aakhdaa kaal toṁ pre, te pher maiṁ puachhiaa je kaal hai taaṁ akaal kaal toṁ pre hoiaa ke nhiiṁ?

1. ih smjhṇaa jruurii hai ke kaal te akaal doveṁ vakhre hn। udaahrṇ
“akaal purkh kii rchhaa hmnai॥ srb loh dii rchhiaa hmnai॥ srb kaal jii dii rchhiaa hmnai॥” – istoṁ siadh huundaa hai ke kaal te akaal vakhre hn

2. ih smjhṇaa ke kaal krtaa hai akaal nhiiṁ। udaahrṇ
“kl kaal krm bihiin॥” – bhaav akaal krm bihiin hai, kl(kljug -bhaav vikaar), kaal toṁ binaaṁ hai। dsm baaṇii viach punnaa 39 te “srrii kaal jii kii ustti” aauṁdii hai jis kaal baare visthaar viach dasiaa hai। “jai jai jg kaarṇ srrisṭi ubaarṇ mm prrtipaarṇ jai tegun॥2॥” so srrisṭ ubaarn dii jiunmevaarii vii kaal dii hai। ihii paap puunn daa khunḍaa vii hai “klun kaarṇeyun nmo khṛg paaṇun॥3॥”

3. kevl kaal hii krtaa hai। ghṛn te bhunnṇ viach smrth। udaahrṇ
“kevl kaalii krtaar॥ aadi aunt anunt muurti gṛrhn bhunjnhaar॥1॥”

4. smjhṇaa ke hukm kaal de vas viach hai। udaahrṇ “hukmii kaalai vsi hai hukmii saachi smaahi॥” – bhaav sb kuajh hukm raahiiṁ kaal de vas viach hai।

je kaal akaal dii iachhaa sshktii hai usdaa sunvidhaarn hai taaṁ hii krtaa hai। kaal akaal de niiam hn। jiveṁ hukm raaje daa huundaa hai pr vrtaaraa raajaa aap nhiiṁ krdaa। uadaaṁ hii tkht te akaal baiṭhaa hai। krte daa kunm kaal kol hai। te kaal daa vrtaaraa hukm hai।

smjhṇ te vichaarṇ vaalii gl hai ke jdoṁ baaṇii aakhdii “sail pthr mhi junt upaae taa kaa rijku aagai kri dhriaa ॥1॥” taaṁ sail pathr de viach je junt nuuun rijk deṇ dii jiunmevaarii kisdii hai? je akaal dii hove te aap akaal rijk phuunchaae taaṁ akaal bundhn viach disṇaa। pr gurbaaṇii viach akaal de guṇ aakhde hn ke akaal kise vii bundhn viach nhiiṁ hai। akaal ne kaal nuuun thaap ke ih kunm sauṁpiaa hoiaa hai। kaal de hukm nuuun bdliaa jaa skdaa hai je akaal dii iachhaa hove taaṁ। ih gl dsm paatisshaah spsshṭ krde hn ke krtaar kaal hai “kevl kaalii krtaar॥ aadi aunt anunt muurti gṛrhn bhunjnhaar॥” ghṛn te bhunnṇ daa kunm kaal daa hai। aadi baaṇii viach vii iho gl khii hai “hukmii sbhe uupjhi hukmii kaar kmaahi॥ hukmii kaalai vsi hai hukmii saachi smaahi॥ naank jo tisu bhaavai so thiiai inaa juntaa vsi kichhu naahi॥” naank paatisshaah ih spsshṭ krde hn ke jo ho rhiaa hai jo upj rhiaa hai uh sb hukm viach ho rhiaa hai te hukm kaal de vas hai। duujiiaaṁ mataaṁ de prrbhaav kaarṇ asiiṁ kaal kevl maut nuuun smjh laiṁde haaṁ pr gurmti kaal nuuun krtaa vii aakh rhii hai। hor vii udaahrṇ hn baaṇii viach jiveṁ “kutku kaalu ihu hukmi pṭhaaiaa॥ jiia junt opaai smaaiaa॥ vekhai vigsai sbhi rung maaṇe rchnu kiinaa iku aakhaaṛaa॥”। kaal hii aadi purkh dasiaa baaṇii viach te isdii hii vaahu vaahu khii hai “kaal klm hukmu haathi khhu kunu meṭi skai iisu bunmੵu gੵaanu dhੵaanu dhrt hiiai chaahi jiiu॥ sti saachu srrii nivaasu aadi purkhu sdaa tuhii vaahiguruu vaahiguruu vaahiguruu vaahi jiiu॥”। te kaal hii guruu vii hai ih spsshṭ kiitaa paatisshaah ne ke kaal nuuun akaal ne thaapiaa hai “prrithm akaal guruu kiiaa jih ko kbai nhii naas॥” arth kaal hii guruu hai, “mhaa kaal hii ko guruu kai pchhaanaa॥”। kaal jisnuuun prrithmai akaal ne paidaa kiitaa। dsm baaṇii viach khiaa “khaalsaa kaal purkh kii phauj” te kii glt chhaapii te pṛrhii jaaṁde ne ke khaalsaa akaal purkh kii phauj। ih gal aadi baaṇii viach vii drj hai “kaalu akaalu khsm kaa kiinੑaa ihu prpunchu bdhaavnu॥”। asiiṁ roj chaupii baaṇii pṛrhde haaṁ pr vichaar nhiiṁ krde kii kh rhe ne paatisshaah “jvn kaal sbh jgt bnaayo॥ dev dait jachhn upjaayo॥ aadi aunti ekai avtaaraa॥ soii guruu smjhiyhu hmaaraa॥”। kaal uh hai jisde hukm viach mnuakh agiaantaa dii niiund viachoṁ jaagdaa hai। agiaantaa de hnere toṁ sbdu de giaan dii rosshnii viach laike naam (sojhii) duaaraa hukm ne hii jaaṇaa “naamu dhiaavai taa sukhu paavai gurmti kaalu n grraasai॥”। jiiv ih bhualii baiṭhaa hai ke uh aap jot sruup hai। jiiv de aapṇe ghṭ viach akaal aap baiṭhaa hai। hrek jiiv de ghṭ viach vasṇ vaalii jot niraakaar hai, akhr hai। vkhrevaaṁ maaiaa kaarṇ hai, sriir kaarṇ hai, agiaantaa kaarṇ hai। hor smjhṇ lii vekho “akhr ate aakhr”। saariaaṁ lii iako jihaa giaan gurmti viach diataa hai taaṁ ke ih vkhrevaaṁ khtm hoke jotaaṁ daa ekaa ho ske। baaṇii ihii bhedbhaav khtm krdii hai, pchhaaṇ kraauṁdii hai jiiv nuuun ke tuuun aap akaal sruup haiṁ “mn tuuun joti sruupu hai aapṇaa muulu pchhaaṇu ॥”, “ghaal n bhaanai auntr bidhi jaanai taa kii kri mn sevaa॥ kri puujaa homi ihu mnuuaa akaal muurti gurdevaa॥3॥” ate “hm punkhii mn krhle hri trvru purkhu akaali॥ vḍbhaagii gurmukhi paaiaa jn naank naamu smaali॥”, naam smaali arth naam prraapt hoṇ te ih smjh aauṇii। bhut spsshṭ vii khiaa hai ke “hri kaa sevku so hri jehaa॥ bhedu n jaaṇhu maaṇs dehaa॥ jiu jl trung uṭhhi bhu bhaatii phiri sllai sll smaaidaa॥”। asiiṁ agiaantaa kaarṇ mer ter viach phse hoe haaṁ baaṇii aakhdii “maan moh mer ter bibrjit ehu maargu khunḍe dhaar॥”, giaan laike vakhvaad khtm krke eke viach aauṇ daa aadessh hai।

naam

naam hai akaal, kaal, sbd, hukm de guṇaaṁ de giaan toṁ prraapt sojhii। jiveṁ giaanii bundaa aage giaan de skdaa hai, giaan baare gal kr skdaa hai giaan dii vichaar vii kr skdaa hai। pr giaan jdoṁ buadh nuuun rausshn naa kre giaan aapṇe aap viach adhuuraa hai। giaan naam bṇdaa hai udoṁ jdoṁ buadh nuuun is giaan dii sojhii hove, giaan daa chaanṇaa hove। duniaavii udaahrṇ laiṁde haaṁ, vigiaan de lgbhg hr prrophaisr hr vidiaarthii nuuun giaan huundaa hai ke kaar daa ṭuu sṭrrok iunjn kunm kiveṁ krdaa hai। pr bhut ghaṭ bunde huunde hn jihnaaṁ ne ih iunjn kunm krde vekhiaa hove, ustoṁ vii ghṭ huunde hn jihnaaṁ ne iunjn ḍijaaiin kiite jaa bṇaae hoṇ, iunjn dii ṭyuuniung kiitii hove jaaṁ aaṁdii hove। ihii phrk hai giaan te sojhii viach। philii sṭej hai gurmti, gurbaaṇii suṇ ke giaan prraapt krnaa “gurmti suni kchhu giaanu n upjio psu jiu udru bhru॥” gurmti suṇ ke giaan buadh viach upjṇaa chaahiidaa nhiiṁ taaṁ mnuakh psuu vaaṁg hai।, giaan laiṇaa, vichaar krnaa naam nuuun jpṇaa hai। pher giaan nuuun yaad rakhṇaa simrn hai। dhiaan viach rakhṇaa dhiaauṇaa hai। pher iak smaa aidaaṁ daa aauṇaa jdoṁ achnchet vii hr vele binaaṁ soche, binaaṁ kosshissh kiite, kirdaar viach bdlaao aa jṇaa te guṇ mnuakh dii buadh daa hiasaa bṇ jaaṁde hn। mnuakh dii soch bdl jaaṁdii hai। ih araadhṇaa vaalii avsthaa hai। giaan dii sojhii vaalii jaaṁ naam prraaptii dii avsthaa hai। naam hii sbd daa, hukm daa ruup hai। naam baare hor jaanṇ lii vekho “naam, jp ate naam drriṛrh kiveṁ huundaa?”

sbd

naam milṇaa hukm viach hai। gurbaaṇii aakhdii “sbdi rungaae hukmi sbaae॥”, jisdaa arth hai sbd duaaraa saare hukm runge ge ne। rung daa arth hai guṇaaṁ viach rm jaaṇaa। krtaar daa rung kihṛaa hai? akaal jisdaa koii ruup rekh koii sriir nhiiṁ hai usdaa rung usdii sojhii, usde guṇ hii hn। jiveṁ hvaa daa kii dung hai, buadh daa, vichaar daa kii rung hai vichaaro। jitne vii hukm puurii srrisṭii viach vrt rhe ne uh kaal te akaal de sbd akaal de guṇaaṁ viach hii runge hoe hn। “jiu jiu teraa hukmu tivai tiu hovṇaa॥ jh jh rkhhi aapi th jaai khṛovṇaa॥ naam terai kai rungi durmti dhovṇaa॥ jpi jpi tudhu nirunkaar bhrmu bhu khovṇaa॥ jo terai rungi rte se joni n jovṇaa॥ auntri baahri iku naiṇ alovṇaa॥ jinੑii pchhaataa hukmu tinੑ kde n rovṇaa॥ naau naank bkhsiis mn maahi provṇaa॥”। sbd akaal de guṇ hoṇ kaarṇ aadi aunt toṁ pre hai srrisṭii dii bṇt toṁ philaaṁ maujuud sii, te hr ghṭ viach maujuud vii hai jiveṁ akaal hai “aadi jugaadi anaahdi andinu ghṭi ghṭi sbdu rjaaii he॥” aadi toṁ jugaaṁ toṁ andin hr ghṭ viach sbdu dii akaal/kaal dii rjaa daa vrtaaraa hai। saaḍii sojhii kevl pothii viach likht baaṇii nuuun hii sbd smjhii baiṭhii hai। likhtii ruup viach gurmti gur (guṇ) baaṇii bhgtaaṁ te guruaaṁ nuuun prmesr hukm viach prraapt sojhii arth naam milṇ te drj kiitii hai। ih akaal de sbd daa iak tinkaa maatrr hai। sbd taaṁ anaahd dasiaa gurmti ne। aakhde “krm krtuuti beli bisthaarii raam naamu phlu huuaa॥ tisu ruupu n rekh anaahdu vaajai sbdu nirunjni kiiaa॥1॥” anaahd daa arth huuundaa hai jisdii had naa hove। je sbd nirunjn hai taaṁ kevl likht baaṇii nuuun hii sbd nhiiṁ aakh skde। gurbaaṇii sbd nuun guuunge dii miṭhaaii vaaṁg dasdii hai। guuungaa bol ke svaad nhiiṁ smjhaa skdaa uadaaṁ hii likht baaṇii aapṇe aap viach giaan hai jisnuuun vichaar ke smjh ke sojhii de rung viach buadh nuuun rungṇaa hai। isdaa buadh nuuun rausn kr deṇaa naam hai। “piunḍi muuai jiiu kih ghri jaataa॥ sbdi atiiti anaahdi raataa॥ jini raamu jaaniaa tinhi pchhaaniaa॥ jiu guuunge saakr mnu maaniaa॥”। kbiir jii ne anht aakhiaa sbd nuuun “anhtaa sbd vaajunt bherii॥”। gurbaaṇii de giaan nuuun vichaarṇ daa aadessh hai “vidiaa viichaarii taaṁ prupkaarii॥ jaaṁ punch raasii taaṁ tiirth vaasii॥1॥ ghuunghruu vaajai je mnu laagai॥ tu jmu khaa kre mo siu aagai॥1॥”, “uupri kuupu ggn pnihaarii aunmrritu piivṇhaaraa॥ jis kii rchnaa so bidhi jaaṇai gurmukhi giaanu viichaaraa॥2॥”, “bhgt sohhi drvaari sbdi suhaaiaa jiiu॥ bolhi aunmrrit baaṇi rsn rsaaiaa jiiu॥ rsn rsaae naami tisaae gur kai sbdi vikaaṇe॥ paarsi prsiai paarsu hoe jaa terai mni bhaaṇe॥ amraa pdu paaiaa aapu gvaaiaa virlaa giaan viichaarii॥ naank bhgt sohni dri saachai saache ke vaapaarii॥” ate “guṇ viichaare giaanii soi॥ guṇ mhi giaanu praapti hoi॥”, naam dii, sojhii dii jaaṁ kh lvo sbd dii prraaptii giaan te guṇaaṁ dii vichaar toṁ huundii hai। je gur baaṇii pṛ suṇ ke, vichaar ke giaan nhiiṁ mn viach upjdaa taaṁ mnuakhaa jnm psuu vaaṁg hai “gurmti suni kchhu giaanu n upjio psu jiu udru bhru॥”, “kiaa pṛiiai kiaa guniiai॥ kiaa bed puraanaaṁ suniiai॥ pṛe sune kiaa hoii॥ ju shj n milio soii॥1॥” gurmti suṇ ke hii giaan upjdaa hai buadh viach। je naa upje taaṁ viaarth hai pṛrhnaa।

sbd daa iak arth ṭokrii (basket) jaaṁ ikaṭh vii huundaa hai। urduu viach ik khaavt hai sbd-e-gul jisdaa arth bṇdaa hai phualaaṁ daa guldstaa। sbd daa arth je iunjh liie taaṁ vii sbd daa arth guṇaaṁ daa ikaṭh bṇdaa।

jihṛe muntr uachaarṇ krde sii pr naa smjhde sii naa smjhaauṁde sii। uhnaaṁ lii khiaa “chtur bed mukh bchnii uchrai aagai mhlu n paaiiai॥ buujhai naahii eku sudhaakhru ohu sglii jhaakh jhkhaaiiai॥3॥“। jihṛe baaṇii pṛ suṇ ke vichaarde nhiiṁ, sojhii nhiiṁ lai rhe uhnaaṁ lii baaṇii aakhdii “baavre tai giaan biichaaru n paaiaa॥ birthaa jnmu gvaaiaa॥1॥”। sbd (hukm dii sojhii, naam) dii prraaptii giaan dii vichaar viachoṁ hii huundii hai। jihṛe likhtii giaan viach phs ke rhe jaaṁde ne te baaṇii nuuun vichaarde smjhde nhiiṁ uhnaaṁ daa haal dasiaa hai “kbiir baamnu guruu hai jgt kaa bhgtn kaa guru naahi॥ arjhi urjhi kai pchi muuaa chaaru bedhu maahi॥”, likhtii giaan, maatrraa, aadii ih sb viarth hai je gurmti raahii sbd (akaal daa hukm) smjh naa aave। hukm kaal daa hii vrt rhiaa jisdii guuunj puurii srrisṭii viach anaahd vaj rhii hai। ih sbd daa anhd naad hai jo sriir de kunnaaṁ raahii nhiiṁ suṇdaa। jihṛe maaiaa de sriir toṁ pre nhiiṁ soch skde uhnaaṁ nuuun ih smjh hii nhiiṁ aauṇaa ke “akhii baajhhu vekhṇaa viṇu kunnaa sunṇaa॥ pairaa baajhhu chlṇaa viṇu hthaa krṇaa॥ jiibhai baajhhu bolṇaa iu jiivt mrṇaa॥ naank hukmu pchhaaṇi kai tu khsmai milṇaa॥1॥”। jo maaiaa de rung sriir diiaaṁ aakhaaṁ naal vekhde hn uhnaaṁ nuuun giaan dii laalii smjh nhiiṁ aa skdii। duujiiaaṁ mataaṁ de prrbhaav kaarṇ asiiṁ hukm nuuun, sbdu nuuun sriir de kunnaaṁ toṁ suṇii jaaṇ vaalii dhun munn liaa। niraakaar jisdaa ruup rung sriir muuh aakhaaṁ nak kunn insaan vaaṁg nhiiṁ hn usdii dhun usdaa anaaht sbd usdaa hukm hai। kunnaaṁ toṁ suṇii jaaṇ vaalii aavaaj nuuun ik jgaa to duujii jgaa jaaṇ lii kise maadhiam jiveṁ hvaa dii jshruurt paiṁdii hai pr niraakaar dii dhun usdaa hukm puurii srrisṭii viach phailiaa hai। jiathe koii nhiiṁ phuunch skdaa uathe kaal te hukm dii phuunch hai। jdoṁ udaahrṇ diunde haaṁ ke koii bundaa aapṇii dhun viach mst rhiundaa hai taaṁ usdaa arth ih nhiiṁ huundaa ke uh siiṭiiaaṁ maardaa jaaṁ vaajaa laike koii dhun vjaa ke turdaa। usdaa arth huundaa uh aapṇe khiaalaaṁ viach mst rhiundaa। sbd dii dhun alunkaar hai ke sojhii daa hr vele mnuakh dii soch vichaar viach rhiṇaa। sbd pchhaanṇ vaalii vstuu hai “schu mhlu ghru paaiaa gur kaa sbdu pchhaanu ॥3॥”, “binu gur prremu n paaiiai sbdi milai rungu hoi ॥” sbd guruu hai pr gur kaa sbd pchhaanu khiaa is viach bhed hai “sbdu guruu surti dhuni chelaa॥” sojhii, hukm guruu hai isdaa surt viach hr vele rhiṇaa dhiaan viach rhiṇaa hii jiiv nuuun isdaa chelaa bṇaauṁdaa । naam, sbd, hukm dii sojhii aapṇii mrjii naal prraapt nhiiṁ huundii, ih taa krm (usdii rjaa, mrjshii) hove taaṁ uh aap bkhsshdaa “guru sbdu diṛaavai rung siu binu kirpaa liaa n jaai॥”। humai, maiṁ, meraa dii soch jdoṁ tk hai sbd dii prraaptii nhiiṁ huṁdii “humai maari gur sbdi pchhaataa ॥”, maan mer ter bibrjit hai gurmti viach aapaaṁ uapr vichaar chuake haaṁ। “humai maari bjr kpaaṭ khulaaiaa॥ naamu amolku gurprsaadii paaiaa॥ binu sbdai naamu n paae koii gur kirpaa munni vsaavṇiaa॥2॥”, naam (sojhii) dii prraaptii vii sbd (hukm) duaaraa hii hoṇii hai। sbdu taaṁ ghṭ viach philaaṁ hii sunjoiaa hoiaa hai jisnuuun ujaagr krnaa hai “tnu kri mṭukii mn maahi biloii॥ isu mṭukii mhi sbdu sunjoii॥2॥” kiveṁ ujaagr hoṇaa? “hri kaa bilovnaa mn kaa biichaaraa॥ gur prrsaadi paavai aunmrrit dhaaraa॥3॥”

aage vichaar kraaṁge ke hukm kii hai te hukm kiveṁ pchhaaṇiaa jaaṇaa। aapaaṁ vichaar kiitii ke kaal hii krtaar hai baaṇii aakhdii “krtaa sbhu ko terai jori॥ eku sbdu biichaariiai jaa tuu taa kiaa hori॥1॥” arth kaal daa hii jor saare paase hai। kaal akaal de hukm naal ekaa krnaa hai sbd (sojhii) duaaraa। ekaa smjhṇ lii pṛrho “ek, eku, ik, iku ate anek daa auntr”। prmesr/akaal/prrbh/kaal chaahuundaa hai ke saaḍaa hukm naal ekaa rhe। saaḍii soch agiaantaa kaarṇ vikaaraaṁ mgr bhajdii hai hukm daa virodh krdii hai। sbd (akaal daa, kaal daa giaan, hukm te hukm dii sojhii) naal ih agiaantaa duur huundii hai। mn nuuun ptaa hai ke usnuuun giaan ne bunn laiṇaa is kaarṇ giaan vichaar toṁ bhajdaa। gurbaaṇii daa phurmaan hai “mhaa anundu gursbdu viichaari॥” is lii vichaar toṁ binaaṁ nhiiṁ sojhii paiṇii। “jis no bhgti kraae so kre gursbd viichaari॥ hirdai eko naamu vsai humai dubidhaa maari॥”

gurbaaṇii aakhdii “ehu mno muurkhu lobhiiaa lobhe lgaa loubhaanu॥ sbdi n bhiijai saaktaa durmti aavnu jaanu॥ saadhuu stguru je milai taa paaiiai guṇii nidhaanu॥” – vichaarn vaalii gl hai ke sbd viach sbd duaaraa kiveṁ bhiijiaa jaa skdaa hai? bhijṇaa paiṁdaa sojhii viach sbd de giaan viach jiveṁ baarissh hoṇ te kpṛaa paaṇii naal gialaa huundaa। buadh viach sbd (hukm te hukm dii sojhii) daa vsṇaa hii naam prraaptii hai। guṇaaṁ nuuun mukh rakhṇ vaale sajṇ hii ih prraaptii krde hn “jini kri kaarṇu dhaariaa soii saar krei॥ gur kai sbdi pchhaaṇiiai jaa aape ndri krei॥ se jn sbde sohṇe titu schai drbaari॥ gurmukhi schai sbdi rte aapi mele krtaari॥2॥”।

sbd dii prraaptii lii maiṁ/hume maarnii jruurii hai sojhii duaaraa। “hunumai maaiaa mailu hai maaiaa mailu bhriijai raam॥ gurmtii mnu nirmlaa rsnaa hri rsu piijai raam॥ rsnaa hri rsu piijai auntru bhiijai saach sbdi biichaarii॥ auntri khuuhṭaa aunmrriti bhriaa sbde kaaḍhi piiai pnihaarii॥ jisu ndri kre soii schi laagai rsnaa raamu rviijai॥ naank naami rte se nirml hor humai mailu bhriijai॥2॥ ”

sbd nuuun smjhṇ lii kujh udaahrṇ।

”aape liv dhaatu hai aape॥ aapi bujhaae aape jaape॥ aape stiguru sbdu hai aape॥ naank aakhi suṇaae aape॥”

”humai maaiaa mohṇii duujai lgai jaai॥ naa ih maarii n mrai naa ih hṭi vikaai॥ gur kai sbdi prjaaliiai taa ih vichhu jaai॥ tnu mnu hovai ujlaa naamu vsai mni aai॥ naank maaiaa kaa maarṇu sbdu hai gurmukhi paaiaa jaai॥2॥”

”jiiaa aundri jiiu sbdu hai jitu sh melaavaa hoi॥ binu sbdai jgi aanੑeru hai sbde prgṭu hoi॥ punḍit monii pṛi pṛi thke bhekh thke tnu dhoi॥ binu sbdai kinai n paaio dukhiie chle roi॥ naank ndrii paaiiai krmi praapti hoi॥2॥”

”mnmukh bole aundhule tisu mhi agnii kaa vaasu॥ baaṇii surti n bujhnii sbdi n krhi prrgaasu॥ onaa aapṇii aundri sudhi nhii gur bchni n krhi visaasu॥ giaaniiaa aundri gursbdu hai nit hri liv sdaa vigaasu॥ hri giaaniiaa kii rkhdaa hu sd blihaarii taasu॥ gurmukhi jo hri sevde jn naanku taa kaa daasu॥21॥”

hukm

hukm baare sunkhep viach vichaar kiitii gii sii “hukm ate paatisshaah” ate “saanuuun kauṇ chlaa rhiaa hai? saaḍe te kisdaa hukm chldaa?”।

kaal akaal te hukm daa risshtaa asiiṁ uapr is lekh viach smjhiaa hai। pr hukm hai kii? ih kiho jhiaa disdaa।

hukm hai kaal daa vrtaaraa। jo vii ho rhiaa uh kaal kr rhiaa hai। kaal krtaa hai kaal dii klm hukm de hath viach khiaa baaṇii ne “kaal klm hukmu haathi khhu kunu meṭi skai iisu bunmੵu gੵaanu dhੵaanu dhrt hiiai chaahi jiiu॥”। paatisshaah ne aakhiaa “hukmii hovni aakaar hukmu n khiaa jaaii॥ hukmii hovni jiia hukmi milai vḍiaaii॥ hukmii utmu niichu hukmi likhi dukh sukh paaiiahi॥ iknaa hukmii bkhsiis iki hukmii sdaa bhvaaiiahi॥ hukmai aundri sbhu ko baahri hukm n koi॥ naank hukmai je bujhai t humai khai n koi॥2॥” jo ho rhiaa uh hukm viach hii ho rhiaa। hukm toṁ baahr kuajh nhiiṁ। hukm taa saare paase braabr vrt rhiaa hai “eko hukmu vrtai sbh loii॥ eksu te sbh opti hoii॥7॥” jo vii paidaa ho rhiaa jo jaa rhiaa, jo mnmti viach phsiaa, jo gurmti giaan vichaar rhiaa uh sb hukm viach hii kr rhiaa hai “aavt hukmi binaas hukmi aagiaa bhiunn n koi॥ aavn jaanaa tih miṭai naank jih mni soi॥”। “hukme dhaari adhr rhaavai॥ hukme upjai hukmi smaavai॥ hukme uuch niich biuhaar॥ hukme anik rung prkaar॥ kri kri dekhai apnii vḍiaaii॥ naank sbh mhi rhiaa smaaii॥”

saaḍe aase paase jo vrt rhiaa hai us naal saaḍe mn viach kii prrkaar de ḍr, bhrm, vikaar, sshunkaa, te chiuntaa paidaa huundii rhiundii hai। mn vichlit rhiundaa hai। bache naa hoṇ chiuntaa ke hoṇe jaa nhiiṁ, ho jaaṇ taaṁ chiuntaa ke kiho jhe hoṇe, mr taa nhiiṁ jaaṇe, saṭ naa lag jaave, vaḍe ho ke kiho jhe hoṇe। naukrii rhuu naa rhuu। hr vele mn chiuntaa labhdaa hai। koii chiuntaa naa hove taaṁ vii mn aap koii naa koii ḍr paidaa kr hii laiṁdaa hai। paatisshaah ne gurbaaṇii viach kii triikiaaṁ udaahrṇaaṁ naal smjhaaiaa hai ke chiuntaa chhaḍṇii hai, jo krtaar hai usde hath vichh sb kuajh hai, koii kise nuuun maar nhiiṁ skdaa usde hukm toun baahr, te koii paidaa nhiiṁ kr skdaa। jo jdoṁ hoṇaa udoṁ hii hoṇaa, saanuuun bs aapṇaa kunm imaandaarii naal naam dii rausshnii viach krii jaaṇaa hai। jdoṁ ih smjh aa jaave te chete rhe ke hr gal hukm badh hai, sb usdii rjaa hai taaṁ chiuntaa muak jaaṁdii hai। gurmti daa phurmaan hai “aisaa saachaa tuuun eko jaaṇu॥ junmṇu mrṇaa hukmu pchhaaṇu॥1॥ rhaau॥ maaiaa mohi jgu baadhaa jmkaali॥ baaṁdhaa chhuuṭai naamu smੑaali॥ guru sukhdaataa avru n bhaali॥ hlti plti nibhii tudhu naali॥2॥ sbdi mrai taaṁ ek liv laae॥ achru chrai taaṁ bhrmu chukaae॥ jiivn muktu mni naamu vsaae॥ gurmukhi hoi t schi smaae॥3॥”।

prmesr de guṇ, kaal, akaal de guṇaaṁ dii sojhii, usdaa sbd, usdaa hukm jaap ke, smjh ke, vichaar ke, chete rakhṇaa jiiv de vikaar kaabuu viach rakhdaa hai। mnuakhaa jiivn saukhaa te aanund mii ho jaaṁdaa hai। so gurbaaṇii nuuun pṛrho smjho te vichaaro।

raagu guṛii guaarerii mhlaa 5॥ jaa kai vsi khaan sultaan॥ jaa kai vsi hai sgl jhaan॥ jaa kaa kiiaa sbhu kichhu hoi॥ tis te baahri naahii koi॥1॥ khu benuntii apune stigur paahi॥ kaaj tumaare dei nibaahi॥1॥ rhaau॥ sbh te uuch jaa kaa drbaaru॥ sgl bhgt jaa kaa naamu adhaaru॥ srb biaapit puurn dhnii॥ jaa kii sobhaa ghṭi ghṭi bnii॥2॥ jisu simrt dukh ḍeraa ḍhhai॥ jisu simrt jmu kichhuu n khai॥ jisu simrt hot suuke hre॥ jisu simrt ḍuubt paahn tre॥3॥ sunt sbhaa ku sdaa jaikaaru॥ hri hri naamu jn prraan adhaaru॥ khu naank merii suṇii ardaasi॥ sunt prrsaadi mo ku naam nivaasi॥4॥21॥90॥

kete kchh mchh kete un ku krt bhchh kete achh vchh hui spchh uḍ jaahiṁge॥ kete nbh biich achh pchh ku kraiṁge bhchh ketk prrtchh hui pchaai khaai jaahiṁge॥ jl khaa thl khaa ggn ke gun khaa kaal ke bnaai sbai kaal hii chbaahiṁge॥ tej jiu atej mai atej jaise tej liin taahii te upj sbai taahii mai smaahiṁge॥18॥88॥ (akaal ustti)

Source: ਅਕਾਲ, ਕਾਲ, ਸਬਦ ਅਤੇ ਹੁਕਮ