Source: ਉਤਮ ਤੇ ਨੀਚ

utm te niich

siakh khauṇ vaaliaaṁ viach aaj vii jaat paat, uuch niich daa kuuṛ bhriaa piaa। gurmti daa aadessh hai ke kise naal vii koii bhed bhaav nhiiṁ krnaa phir vii bhut saare siakhaaṁ ne siakh khaauṇ to baad vii gurmti daa phurmaan nhiiṁ munniaa। kii jathebundiiaaṁ ne aaj vii baaṭe vakhre rakhe hoe hn। jaṭaaṁ daa baaṭaa vakhraa, rungreṭiaaṁ daa ate duujiaaṁ daa baaṭaa vakhraa। piachhe kaarṇ koii vii rhiaa hove, itihaas dii koii vii ghṭnaa hove jis kaarṇ ih kr rhe ne pr ih gurmti de khilaaphsh hai। gurbaaṇii viach saaphsh likhiaa ke

”naank utmu niichu n koi॥”

”avli alh nuuru upaaiaa kudrti ke sbh bunde॥ ek nuur te sbhu jgu upjiaa kun bhle ko munde॥1॥”

asiiṁ kiuuṁ bhualsh ge? kiuṁ nhiiṁ munnde?

gurmti dii pribhaasshaa kii hai niich dii? gurbaaṇii viach ih sshbd dasde hn ke niich kauṇ hai

“bhgti rte se uutmaa jti pti sbde hoi॥ binu naavai sbh niich jaati hai bisṭaa kaa kiiṛaa hoi॥7॥”

“hm niich maile ati abhimaanii duujai bhaai vikaar॥ guri paarsi miliai kunchnu hoe nirml joti apaar॥2॥”

gurmti aadhaar te niich kevl uh hai jo naam (sojhii) toṁ sakhṇaa hai। pher asiiṁ kiveṁ kise nuuun niich munn liaa? naam (giaan/sojhii) laike uatm kauṇ hoiaa? kauṇ gurbaaṇii dii vichaar krke uatm bṇ rhiaa? kis gl daa ahunkaar hai dhn, dault, jmiin jaaṁ aiveṁ hii aapṇe aap nuuun ahunkaar vs uatm munnii baiṭhe haaṁ। gurbaaṇii viach paatisshaah ne drj kiitaa hai ke

“apraadhii mtihiinu nirgunu anaathu niichu॥ sṭh kṭhoru kulhiinu biaapt moh kiichu॥ ml bhrm krm ahun mmtaa। mrṇu chiiti n aave॥ bnitaa binod anund maaiaa agiaantaa lpṭaave॥ khisai jobnu bdhai jruuaa din nihaare sungi miichu॥ binvunti naank aas terii srṇi saadhuu raakhu niichu॥2॥” – niich saanuuun bṇaauṁde hn agiaantaa dii ml, bhrm, ahunkaar aadii।

naam (giaan/ sojhii) laike prmesr naal ekaa krn vaalaa hii utm jaat hai “bunnaa tnnaa tiaagi kai prriiti chrn kbiiraa॥ niich kulaa jolaahraa bhio guniiy ghiiraa॥1॥” – julaahaa (kpṛe bṇaauṇ vaale) nuuun niich jaat aakhde sii। kbiir jii ne julaahe dii gurmti pribhaasshaa khii jo laahaa laiṇ vaalaa hove। “jaati julaahaa mti kaa dhiiru॥shji shji guṇ rmai kbiiru॥”

gurbaaṇii aakhdii hr kaa daas hii uatm hai “maaiaa ke snbundh sain saak kit hii kaami n aaiaa॥ hri kaa daasu niich kulu uuchaa tisu sungi mn baaṁchht phl paaiaa॥2॥ laakh koṭi bikhiaa ke biunjn taa mhi trrisn n buujhii॥ simrt naamu koṭi ujiiaaraa bstu agochr suujhii॥3॥”

naank paatisshaah aakhde sunsaarii utm, niich, chungaa maaṛaa ih sochṇaa viarth hai। aakhde “ai jii naa hm utm niich n mdhim hri srṇaagti hri ke log॥ naam rte kevl bairaagii sog bijog bisrjit rog॥1॥”। dhn, maaiaa, duniaavii upaadhiiaaṁ, ih kise nuuun gurmti dii ksvṭii te uatm nhiiṁ krdiiaaṁ “mn jiu apune prrbh bhaavu॥ niichhu niichu niichu ati naanੑaa hoi griibu bulaavu॥1॥ rhaau॥anik aḍunbr maaiaa ke birthe taa siu prriiti ghṭaavu॥ jiu apuno suaamii sukhu maanai taa mhi sobhaa paavu॥1॥ daasn daas reṇu daasn kii jn kii ṭhl kmaavu॥ srb suukh bḍiaaii naank jiivu mukhhu bulaavu॥”। je munnṇaa hii hai taaṁ aapṇe aap nuuun sb toṁ niich munn ke chalo, aapṇii humai nuuun khtm kro। jdoṁ tk ahunkaar hai udoṁ tk giaan nhiiṁ prraapt hoṇaa “saadhuu dhuuri laaii mukhi mstki kaam krrodh bikhu jaaru॥ sbh te niichu aatm kri maanu mn mhi ihu sukhu dhaaru॥1॥ gun gaavh ṭhaakur abinaasii klml sgle jhaaru॥ naam nidhaanu naank daanu paavu kunṭhi laai uri dhaaru॥” te saadhuu vii baahr nhiiṁ huunde । aapṇe mn nuuun hii saadh ke sidhii prraapt krn daa aadessh hai, giaan naal hriaa krnaa mn nuuun te ghṭ aundr hii prrbh, saadh, hri, raam de drsshn hoṇe “mmaa mn siu kaaju hai mn saadhe sidhi hoi॥”।

saaḍe mn nuuun ṭkaa nhiiṁ hai। trrai guṇ maaiaa mgr bhajdaa। trrai guṇ kii hn smjhṇ lii vekho “trrai guṇ maaiaa, bhrm ate vikaar“। agiaantaa dii vikaaraaṁ dii ml lagii mn nuuun। raagu vḍhuns viach paatisshaah aakhde “mnuuaa dh dis dhaavdaa ohu kaise hri guṇ gaavai॥ iundrrii viaapi rhii adhikaaii kaamu krrodhu nit suntaavai॥1॥ vaahu vaahu shje guṇ rviijai॥ raam naamu isu jug mhi dulbhu hai gurmti hri rsu piijai॥1॥ rhaau॥ sbdu chiini mnu nirmlu hovai taa hri ke guṇ gaavai॥ gurmtii aapai aapu pchhaaṇai taa nij ghri vaasaa paavai॥2॥ e mn mere sdaa rungi raate sdaa hri ke guṇ gaau॥ hri nirmlu sdaa sukhdaataa mni chiundiaa phlu paau॥3॥ hm niich se uutm bhe hri kii srṇaaii॥ paathru ḍubdaa kaaḍhi liiaa saachii vḍiaaii॥4॥ bikhu se aunmrrit bhe gurmti budhi paaii॥ akhu prml bhe auntri vaasnaa vsaaii॥5॥ maaṇs jnmu dulunbhu hai jg mhi khṭiaa aai॥ puurai bhaagi stiguru milai hri naamu dhiaai॥6॥ mnmukh bhuule bikhu lge ahilaa jnmu gvaaiaa॥ hri kaa naamu sdaa sukh saagru saachaa sbdu n bhaaiaa॥7॥ mukhhu hri hri sbhu ko krai virlai hirdai vsaaiaa॥ naank jin kai hirdai vsiaa mokh mukti tinੑ paaiaa॥8॥2॥” – hri de guṇ dhiaauṇe (dhiaan viach rakhṇ) daa aadessh hai। hri kii hai kauṇ hai smjhṇ lii vekho “hri” ate kiirtn kii hai guṇ kiveṁ gaauṇe hn smjhṇ lii vekho “kiirtnu ate guṇ kive guṇe hn”

prmesr dii jot ghṭ ghṭ (hrek jiiv de aundr hai) viach hai “aunḍj jerj setj utbhuj ghṭi ghṭi joti smaaṇii॥” bhaaveṁ aunḍj (aunḍe toṁ paidaa hoṇ vaalaa jiiv hove), setj (jraasiim/psiine toṁ paidaa hoṇ vaale jrms), jerj (maat grbh toੳn paidaa hoṇ vaale jiiv hoṇ) jaaṁ utbhuj (jmiin toṁ uagṇ vaale) jiiv hoṇ। saariaaṁ viach prmesr dsi jot hai। ih gl smjhṇaa, munn laiṇ naal bhed bhaav nhiiṁ rhiṇe। saariaaṁ viach ek jot dekhṇ naal eke dii smjh lagṇii। uuch niich jaat paat de bhedbhaav daas lii khtm ho jaaṁde ne। paatisshaah aakhde “sgl bnspti mhi baisuntru sgl duudh mhi ghiiaa॥ uuch niich mhi joti smaaṇii ghṭi ghṭi maadhu jiiaa॥1॥ sunthu ghṭi ghṭi rhiaa smaahio॥ puurn puuri rhio srb mhi jli thli rmiiaa aahio॥1॥ rhaau॥ guṇ nidhaan naanku jsu gaavai stiguri bhrmu chukaaio॥ srb nivaasii sdaa alepaa sbh mhi rhiaa smaaio॥2॥1॥29॥” – jiveṁ duadh viach ghio miliaa hoiaa hai use trh srrisṭii de hr jiiv viach prmesr dii jot hai, bhaaveṁ sunsaarii padhr te kise nuuun uuch khii jaavo bhaaveṁ niich।

is gl nuuun smjhe binaaṁ prmesr naal ekaa nhiiṁ ho skdaa ke naam (sojhii) dii prraaptii toṁ binaaṁ koii vii uuchaa nhiiṁ ho skdaa “punḍit suur chhtrrpti raajaa bhgt braabri auru n koi॥” te bhgt kauṇ, jisne aapṇii humaiṁ maar lii mn te kaabuu kr liaa “mn maare binu bhgti n hoii॥” । binaaṁ naam (giaan/sojhii) toṁ saare hii niich haaṁ te usde hukm viach naam jpdiaaṁ (giaan/sojhii prraapt krdiaaṁ) niich toṁ uuch jaat huundii “niich jaati hri jptiaa utm pdvii paai॥”,

“niichaa te uuch uun puuriinaa॥aunmrrit naamu mhaa rsu liinaa॥3॥”

”aapi niraalmu gur gm giaanaa॥ jo diisai tujh maahi smaanaa॥ naanku niichu bhikhiaa dri jaachai mai diijai naamu vḍaaii he॥”

”jaa kii chhoti jgt ku laagai taa pr tuhiiṁ ḍhrai॥ niichh uuch krai meraa gobiundu kaahuu te n ḍrai॥1॥ naamdev kbiiru tilochnu sdhnaa sainu trai॥ khi rvidaasu sunhu re sunthu hri jiiu te sbhai srai॥”

”hm naanੑe niich tumeੑ bḍ saahib kudrti kuṇ biichaaraa॥ mnu tnu siitlu gur drs dekhe naank naamu adhaaraa॥”

”sevaa surti rhsi guṇ gaavaa gurmukhi giaanu biichaaraa॥ khojii upjai baadii binsai hu bli bli gur krtaaraa॥ hm niich houto hiiṇmti jhuuṭhe tuu sbdi svaarṇhaaraa॥ aatm chiini thaa tuu taarṇ schu taare taarṇhaaraa॥”

”hiiṇau niichu burau buriaaru॥ niidhn kau dhnu naamu piaaru॥ ihu dhnu saaru horu bikhiaa chhaaru॥”

”sbhu ko uuchaa aakhiiai niichu n diisai koi॥ iknai bhaaṁḍe saajiai iku chaanṇu tihu loi॥ krmi milai schu paaiiai dhuri bkhs n meṭai koi॥”

”agiaan binaasn tm hrṇ uuche agm amaau॥ mnu vichhuṛiaa hri meliiai naank ehu suaau॥ srb kliaaṇaa titu dini hri prsii gur ke paau॥”

guruuaaṁ ne bhgtaaṁ ne nimaaṇaa (maaṇ tiaag ke ) ho ke hukm nuuun, prmesr de guṇaaṁ nuuun dhaarṇ krn dii slaah gurbaaṇii raahiiṁ saanuuun diatii hai। aap vii ihii aas kiitii hai ke bhaaṇe viach rh ke gur (guṇ) prraapt hoṇ sache de। “jetii srrisṭi krii jgdiisri te sbhi uuch hm niich bikhiaas॥ hmre avgun sungi gur meṭe jn naank meli liie prrbh paas॥”

pr aaj siakh gurbaaṇii smjhṇ te vichaarn toṁ duur hoii jaaṁde ne taa hiiṁ bhṭk rhe ne, kii siakh viir is bhed bhaav toṁ dukhii ho ke duuje dhrmaaṁ nuuun vii apnaauṇ lg pe ne। guruuaaṁ ne niich smjhii jaaṇ vaaliiaaṁ jaataaṁ nuuun vii gle laaiaa sii, bhedbhaav, uuch niich khtm krke hrek siakh nuuun braabr daa drjaa diataa taahiiṁ siakhii viach vaadhaa hoiaa। pr dhiire dhiire asiiṁ gurbaaṇii vichaar ke smjhṇii bund kr diatii te bhual ge ke jihṛe jaat paat daa maan krde ne baaṇii aakhdii prmesr thaapṇe hukm viach kde vii uuch nuuun niich te niich nuuun uuch kr skdaa “hukmii utmu niichu hukmi likhi dukh sukh paaiiahi ॥” siakh ih pṛrh rhe ne suṇ rhe ne pr bhual ge isdaa arth kitnaa ghiraa hai।

”uuchaa te phuni niichu krtu hai niich krai sultaanu॥ jinii jaaṇu sujaaṇiaa jgi te puure prvaaṇu॥”

gurbaaṇii aakhdii is sunsaar viach usde hukm nuuun smjhṇ vaale virle hii hn। te jisnuuun uh aap vḍiaaii bkhsshdaa hai uhii uatm pdvii paauṁdaa hai “auntri guru aaraadhṇaa jihvaa jpi gur naau॥ netrrii stiguru pekhṇaa । srrvṇii sunṇaa gur naau॥ stigur setii rtiaa drgh paaiiai ṭhaau॥ khu naank kirpaa kre jis no eh vthu dei॥ jg mhi utm kaaḍhiiahi virle keii kei॥1॥” – guru araadhṇ daa arth hai guṇaaṁ dii vichaar krnaa। jivhaa sriir dii jiibh nhiiṁ hai rsnaa, jivhaa hai mnuakh dii soch te vichaar। jdoṁ tusiiṁ mn viach vichaarde ho jo vichaar chl rhii huundii hai uh muuh toṁ bolṇ te sriir de kunnaa toṁ suṇnii nhiiṁ paiṁdii। ih suṇnaa srrvṇii sunṇaa hai। arth khiaal hmesshaa naam (sojhii/giaan) vl rhe। stigur (sache de guṇ) dii sojhii viach ratiaa drgaah viach, prrbh dii raam (rme) hoe, hri (giaan de aunmrrit naal hre hoe) de snmukh bhiundaa। jisnuuun ih avsthaa mile jg de viach virle hii huunde ne। uhnaaṁ nuuun hii “vḍiaaii “ prraapt huundii hai।

koii aakhdaa asiiṁ chhtrrii kul viach jnme haaṁ is lii vaḍe haaṁ। koii aakhdaa asiiṁ brraahmṇ/kaajii de ghre paidaa hoe is lii brraahmṇ/kaajii haaṁ uuch jaat haaṁ, pr gurbaaṇii aakhdii jihṛaa aapṇe avguṇaaṁ naal, vikaaraaṁ naal, mn naal lṛe uhii chhtrrii hai। jo brrhm dii vichaar kre uh asl brraahmṇ hai “so jogii jo jugti pchhaaṇai॥ gurprsaadii eko jaaṇai॥ kaajii so jo ulṭii krai॥ gurprsaadii jiivtu mrai॥ so brraahmṇu jo brrhmu biichaarai॥aapi trai sgle kul taarai॥3॥ daansbundu soii dili dhovai॥ muslmaaṇu soii mlu khovai॥ pṛiaa buujhai so prvaaṇu॥ jisu siri drgh kaa niisaaṇu॥” ate “so brrhmṇu jo biundai brrhmu॥ jpu tpu sunjmu kmaavai krmu॥ siil suntokh kaa rkhai dhrmu॥ bundhn toṛai hovai muktu॥ soii brrhmṇu puujṇ jugtu॥“ – gurbaaṇii dii ksvṭii te jo khraa nhiiṁ utr rhiaa jo vikaaraaṁ naal nhiiṁ lṛ rhiaa uh bs baad rchaa rhiaa hai। jo giaan vichaar chrchaa nhiiṁ kr rhiaa uh giaanii nhiiṁ hai bhaaveṁ naam aage ih pdvii kitnii vii laaii jaave “guṇ viichaare giaanii soi॥” binaaṁ giaan vichaar toṁ giaanii nhiiṁ ho jaaṇaa uachaa nhiiṁ ho jaaṇaa।

jaat paat lokaaṁ nuuun vunḍṇ daa kunm krdii। kise nuuun niich kh ke munn ke vitkraa krn naal koii vaḍaa nhiiṁ jo jaaṁdaa। duniaavii padhr te vii ih glt hai te adhiaatmik padhr te vii ih glt hai। gurmti giaan daa prrchaar shii naa hoṇ kaarṇ smaaj viach bhed bhaav hai, bhed bhaav naal hor ahunkaar, drvessh viach vaadhaa huundaa। asiiṁ jdoṁ tk nhiiṁ smjhde, puurn triike naal munnde nhiiṁ ke “kouu bhio muunḍiiaa sunniaasii kouu jogii bhio kouu brrhmchaarii kouu jtii anumaanbo॥ hiunduu turk kouu raaphjii imaam saaphii maans kii jaat sbai ekai phichaanbo॥krtaa kriim soii raajk rhiim oii duusro n bhed koii bhuul bhrrm maanbo॥ ek hii kii sev sbh hii ko gurdev ek ek hii sruup sbai ekai jot jaanbo॥” udoṁ tk guruuaaṁ, bhgtaaṁ de dase smjhaae smaajik ḍhaaṁche dii bṇt nhiiṁ ho skdii। smaaj viach lṛaaii jhgṛe hmesshaa chlde rhiṇe। griib maariaa jaaṇaa hor griib hoii jaaṇaa, te amiir golk de bhuakhe lokaaṁ daa phaaidaa kde dhrm de naam te kde uuunch niich de naam te chakde hii rhiṇge। gurbaaṇii daa dasiaa dhrm vii smjhṇaa paiṇaa। vekho gurmti kihṛaa dhrm srresshṭ dasdii hai “dhrm”।

is lii bhaaii gurbaaṇii pṛrho vichaaro te aapṇe aas paas lokaaṁ viach gurmti daa shii prrchaar kro। jihṛe dhrm de ṭhekedaar bṇe hoe ne uhnaaṁ ih kde nhiiṁ krnaa is lii guruu dii dasii siakhiaa siakhaaṁ nuuun hii aap prrchaarnii paiṇii।

Source: ਉਤਮ ਤੇ ਨੀਚ