kaam ate bihungm

gurbaaṇii viach kii vikaar smjhaae hn te dasiaa hai ke uhnaaṁ toṁ kiveṁ bchṇaa hai। ihnaaṁ vikaaraaṁ viachoṁ iak hai kaam। smaaj viach chl rhe kii bhrmaaṁ kaarṇ log isnuuun smjhde nhiiṁ hn। bhut saariiaaṁ dhaarnaavaaṁ bṇiiaaṁ hn। je koii viaah naa kraave usnuuun bihungm aakh diunde hn। kii viir bhaiṇ sochde hn ke viaah naa kraauṇ naal mnuakh rab de jiaadaa laage ho jaaṁdaa hai kaam toṁ duur rhiundaa hai। vekhde haaṁ ke gurbaaṇii viach is baare kii khiaa giaa hai।

“biundu raakhi jau triiai bhaaii॥ khusrai kiu n prm gti paaii॥3॥ khu kbiir sunhu nr bhaaii॥ raam naam binu kini gti paaii॥4॥4॥” – kbiir jii ne taaṁ spsshṭ hii aakh diataa ke je biund rakhiaaṁ mnuakh tr jaaṁdaa taaṁ khusre saare mukt ho jaaṇe sii। aakhde raam naam arth raam de giaan raam dii sojhii toṁ binaaṁ gtii nhiiṁ milṇii। smjhṇaa paiṇaa gurmti de giaan nuuun। jisnuuun log brrhmchaarii aakhde hn usdaa sshbdii arth huundaa hai brrhm aachrṇ rakhṇaa। brrhm vaalaa aachrṇ। grrihst tiaagṇaa brrhm aachrṇ nhiiṁ hai। aaj de siakh nuuun nhiiṁ ptaa ke gurbaaṇii viach dasiaa brrhm, brrhmaa, puurnbrrhm ate paatrbrrhm dii pribhaasshaa kii hai। jaanṇ lii pṛrho “brrhm, brrhmaa, paarbrrhm, puurnbrrhm”। brrhm aachrṇ hai brrhm dii vichaar “khu kbiir jo brrhmu biichaarai॥ so brraahmṇu khiiatu hai hmaarai॥”। brrhmchaarii akhauṇ vaaliaaṁ lii baaṇii daa phurmaan hai “tpsii kri kai dehii saadhii mnuuaa dh dis dhaanaa॥ brrhmchaari brrhmchju kiinaa hirdai bhiaa gumaanaa॥ sunniaasii hoi kai tiirthi bhrrmio usu mhi krrodhu bigaanaa॥2॥”। tpsiaa krke dehii sshaadh laiṇ vaaliaaṁ vii mn nhiiṁ saadhiaa huundaa te mn dh dis arth ds disshaa viach bhṭk rhiaa huundaa hai। mn viach ahunkaar bhriaa huundaa hai। biund rakhiaaṁ grrhist tiaagṇ vaaliaaṁ lii baaṇii aakhdii hai। dsm baaṇii viach vii spsshṭ drj hai “kite naas muuunde bhe brrhmchaarii॥ kite kunṭh kunṭhii jṭaa siis dhaarii॥ kite chiir kaanun jugiisun khaayun॥ sbhai phokṭun dhrm kaamun n aayun॥63॥”। aadi baaṇii dii aage vichaar krde haaṁ।

”iki biundu jtn kri raakhde se jtii khaavhi॥ binu gursbd n chhuuṭhii bhrrmi aavhi jaavhi॥6॥ iki girhii sevk saadhikaa gurmtii laage॥ naamu daanu isnaanu drriṛu hri bhgti su jaage॥7॥” – mhaaraaj aakhde iak biund rakhiaa jtn kr rhe ne te jtii khaa rhe ne pr binaaṁ gursbd dii sojhii toṁ chhuaṭṇge nhiiṁ bhaaveṁ kitne vii jtn kr laiṇ। uhnaaṁ daa aauṇaa jaaṇaa lagiaa rhiṇaa। duuje paase uh ne jo girhii (grrist jiivn) rhiundiaaṁ sevaa krde hn (gur kii sevaa sbdu viichaaru॥) te gurmt nuuun dhaarṇ krde hn। jihnaaṁ nuuun naam drriṛ hai uh bhgt hii asl viach jaagde hn। naam baare lekh pṛrhn lii vekho “naam, jp ate naam drriṛrh kiveṁ huundaa?”। gurbaaṇii mnuakhe jiivn nuuun niiṁd/raat munndii hai te gurmti giaan dii sojhii laiṇ nuuun jaagṇaa te us sme jis sme giaan prraapt hove us vele nuuun aunmrrit velaa munndii hai। “aunmrrit velaa, rhiraas ate gurbaaṇii pṛrhn daa shii smaa”।

kii viir bhaiṇ deh dhaarii ḍeredaar, sunt, saadh akhaauṇ vaale lii aakhde ne jii baabaa jii ne viaah nhiiṁ kraaiaa baabaa jii taaṁ bihungm hn। bihungm jaaṁ vihungm sshbd daa sshbdii arth huundaa hai aakaassh viach uḍṇ vaalaa। gurbaaṇii viach punktiiaaṁ hn pr kii ṭiikiaaṁ ne te lokaaṁ ne kuuṛ prrchaar naal isde arth glt kiite hn। sshbd hai “ggaa gur ke bchn pchhaanaa॥ duujii baat n dhrii kaanaa॥ rhai bihungm kthi n jaaii॥ agh ghai ghi ggn rhaaii॥” ate bihungm daa arth krn vaale ne ih sshbd nhiiṁ pṛrhiaa “trvr birkh bihung bhuiaungm ghri piru dhn sohaagai॥2॥” jis naal bihungm de arth spsshṭ huunde hn। trvr daa arth punchhii huundaa hai, birkh peṛ nuuun aakhde hn te bhuiaungm dhrtii te vaas krn vaale nuuun aakhde hn। bihung daa arth aakaassh hai।

kaam te kaamnaa iachhaa de ruup hn te ihnaaṁ daa risshtaa tmo guṇ naal hai। trrai guṇ maaiaa baare visthaar viach gl kiitii hai vekho “trrai guṇ maaiaa, bhrm ate vikaar“। sriir dii bhuakh kii prrkaar dii hai, jiveṁ sshraab, nsshe bhojn, miaṭhaa ate kaam, ihnaaṁ viachoṁ kise viach vii jshruurt toṁ jshiaadaa ijshaaphshaa, iachhaa jaaṁ lobh nuksaan krdaa hai। sriirik sunmbundh aapṇe aap viach maaṛii gl nhiiṁ hai, ih istrrii te purkh de mel daa pviatr risshtaa hai te is naal srrisshṭii dii rchnaa hoii hai pr ihii jdoṁ kaam te vaasshnaa bṇ jaave taaṁ mnuakh nuuun kuraahe paauṁdii hai use trh jiveṁ miaṭhaa jiaadaa hove taaṁ sshuugr daa rog ho jaaṁdaa hai। kaam kii hai te kiveṁ vrtdaa hai is baare aadi baaṇii viach gl hoii hai pr dsm baaṇii ne isnuuun chritraaṁ de raahiiṁ bhut visthaar viach smjhaaiaa hai।

kaam vaasshnaa nuuun kaṭṇ daa ṭriikaa gurmti ne grrihst jiivn tiaagṇaa nhiiṁ dasiaa, grrhist tiaagṇ naal kuajh prraaptii nhiiṁ hoṇii। gurmti daa phurmaan hai “kaamu krrodhu kilbikh guri kaaṭe puurn hoii aasaa jiiu॥3॥” – gur arth guṇaaṁ ne ihnaaṁ nuuun kaṭṇaa hai। naam duaaraa prraapt sojhii naal kaam krrodh ate kii hor rog/vikaar ṭhiik huunde hn।

”prhri kaam krrodhu jhuuṭhu niundaa tji maaiaa ahunkaaru chukaavai॥ tji kaamu kaaminii mohu tjai taa aunjn maahi nirunjnu paavai॥ tji maanu abhimaanu prriiti sut daaraa tji piaas aas raam liv laavai॥ naank saachaa mni vsai saach sbdi hri naami smaavai॥2॥”

kaam toṁ chhuaṭṇ dii vidhii grrhist jiivn tiaagṇaa nhiiṁ hai। sriir de moh, bundhn tiaag bn viach bhaj jaaṇaa saukhaa hai pr vikaar tiaagṇ lii mn jiatṇaa paiṁdaa hai। “avgṇ tiaagi smaaiiai gurmti puuraa soi॥”। grrhist tiaag koii bn viach phuunch jaaṁdaa koii tiirth tur jaaṁdaa gurbaaṇii aakhdii “kaahe re bn khojn jaaii॥ srb nivaasii sdaa alepaa tohii sungi smaaii॥1॥” ate “smjh n prii bikhai rs rchio jsu hri ko bisraaio॥ sungi suaamii so jaanio naahin bnu khojn ku dhaaio॥1॥” aapṇe aundr jot nuuun khojṇ dii jgh maariaa maariaa phirdaa jiiv। kde kise tiirth kde kise duuje mnuakh, deh dhaarii baabiaaṁ de saadhaaṁ de chrnaaṁ viach। naa taa kaam kaabuu huundaa naa hii koii hor vikaar। jdoṁ aadi baaṇii viachoṁ tat giaan dii sojhii ho jaave taaṁ dsm baaṇii viachoṁ chritr smjhṇe te vichaarne jshruurii hn taaṁ ke ptaa lag ske ke kaam kiveṁ kiveṁ mnuakh te haavii ho skdaa hai। baaṇii daa updessh hai “bn khunḍ jaai jogu tpu kiino kund muulu chuni khaaiaa॥ naadii bedii sbdii monii jm ke pṭai likhaaiaa॥2॥”। dsm baaṇii viach vii mhaaraaj aakhde hn “chhtrrii ko puut hau baamn ko nhi kai tpu aavt hai ju kro॥ aru aur junjaar jito grrih ko tuhi tiaagi khaa chit taa mai dhro॥ ab riijhi kai dehu vhai hm ku jouu hu bintii kr jori kro॥ jb aau kii audh nidaan bnai ati hii rn mai tb juujhi mro ॥2489॥“।

gurmti daa phurmaan hai “kaamu krrodhu mni mohu sriiraa॥ lbu lobhu ahunkaaru su piiraa॥ raam naam binu kiu mnu dhiiraa॥2॥ auntri naavṇu saachu pchhaaṇai॥ auntr kii gti gurmukhi jaaṇai॥ saach sbd binu mhlu n pchhaaṇai॥3॥” raam naam (raam dii sojhii) toṁ binaaṁ mn nuuun dhiirj nhiiṁ mildaa pr aaj de siakh nuuun raam daa ptaa hii nhiiṁ hai। raam kauṇ hai te usdaa naam kii hai “gurmti viach raam” pṛrho। naam kii hai pṛau “naam, jp ate naam drriṛrh kiveṁ huundaa?”

so jihṛe aakhde hn ke grrhist jiivn tiaag ke koii prmesr de jiaadaa laage ho jaaṁdaa hai taaṁ ih sraasr glt hai। kaam vaasshnaa raajiaaṁ de hthiaar huunde sn istriiaaṁ, kuṛiiaaṁ (apṇiiaaṁ dhiiaaṁ) , daasiiaaṁ te suundrtaa nuuun hthiaar bṇaa ke dusshmṇ muhre pessh krde dii uhnaaṁ nuuun kaam raahiiṁ aapṇe vs krn daa jshriiaa bṇaauṁde sii, sundhiiaaṁ krde sii। vaḍe vaḍe tpii jihṛe aakhde kii sau saal to aakhaaṁ bund kr tp kr rhe sii istrrii te kaam de moh viach phs ge। vaḍe vaḍe suurme kaam vaasshnaa de sshikaar hoe hn te saaḍe kol udaahrṇ hai siakh itihaas viach vii aapṇe nisshche nuuun chhaḍ ke guruu ghr toṁ vii baaghii hoe hn। pr khaalse ne jisne aadi baaṇii ate dsm baaṇii pṛrhii hove, smjhii te vichaarii hove uh nhiiṁ phsdaa kaam vaasshnaa de jaal viach। grrhist tiaage binaaṁ uhnaaṁ kaam vaasshnaa toṁ aapṇe aap nuuun duur rakhiaa hai। mhaaraaj aakhde hn “sunniaasii bibhuut laai deh svaarii॥ pr trria tiaagu krii brrhmchaarii॥ mai muurkh hri aas tumaarii॥2॥”। dsm baaṇii viach drj akaal ustti viach paatisshaah aakhde hn “bisrvpaal jgt kaal diin diaal bairii saal sdaa prrtpaal jm jaal te rht haiṁ॥ jogii jṭaadhaarii stii saache bḍe brrhmchaarii dhiaan kaaj bhuukh piaas deh pai sht haiṁ॥ niulii krm jl hom paavk pvn hom adho mukh ek paai ṭhaaḍhe n bht haiṁ॥ maanv phniund dev daanv n paavai bhed bed au kteb net net kai kht haiṁ॥5॥75॥” jis daa arth bṇdaa akaal daa bhed jp tp brrhmchaarii jog jṭaadhaarṇ aadii naal prraapt nhiiṁ hoṇaa। “jaise ek srvaaṁgii khuuun jogiiaa bairaagii bnai kbhuuun sniaas bhes bn kai dikhaavii॥ khuuun punhaarii khuuun baiṭhe laai taarii khuuun lobh kii khumaarii sauṁ anek gun gaavii॥ khuuun brrhmchaarii khuuun haath pai lgaavai baarii khuuun ḍunḍ dhaarii hui kai logn bhrrmaavii॥ kaamnaa adhiin prio naacht hai naachn soṁ giaan ke bihiin kaise brrhm lok paavii॥”

so bhaaii gurmti dii vichaar kro, gurbaaṇii nuuun smjho te jiivn daa aadhaar bṇaao। aunn, grrhist tiaagṇ dii thaaṁ kaam, krrodh, lobh, moh, maan aadii tiaago gurmti dii sojhii lai ke। baaṇii nuuun pṛrh ke vichaaro। dsm baaṇii viach dase chriatr pṛrh ke vichaaro। baaṇii kevl pṛrhiaaṁ, raṭiaaṁ, suṇiaaṁ te gaa ke gal nhiiṁ bṇnii। baaṇii nuuun smjh ke vichaar ke guṇ prraapt krne paiṇe।

”ōm stigur prrsaadi॥ raagu aasaa chhunt mhlaa 4 ghru 2॥ hri hri krtaa duukh binaasnu ptit paavnu hri naamu jiiu॥ hri sevaa bhaaii prm gti paaii hri uutmu hri hri kaamu jiiu॥ hri uutmu kaamu jpiiai hri naamu hri jpiiai asthiru hovai॥ jnm mrṇ dovai dukh meṭe shje hii sukhi sovai॥ hri hri kirpaa dhaarhu ṭhaakur hri jpiiai aatm raamu jiiu॥ hri hri krtaa duukh binaasnu ptit paavnu hri naamu jiiu॥1॥ hri naamu pdaarthu klijugi uutmu hri jpiiai stigur bhaai jiiu॥ gurmukhi hri pṛiiai gurmukhi hri suṇiiai hri jpt suṇt dukhu jaai jiiu॥ hri hri naamu jpiaa dukhu binsiaa hri naamu prm sukhu paaiaa॥ stigur giaanu bliaa ghṭi chaanṇu agiaanu aundheru gvaaiaa॥ hri hri naamu tinii aaraadhiaa jin mstki dhuri likhi paai jiiu॥ hri naamu pdaarthu klijugi uutmu hri jpiiai stigur bhaai jiiu॥2॥ hri hri mni bhaaiaa prm sukh paaiaa hri laahaa pdu nirbaaṇu jiiu॥ hri prriiti lgaaii hri naamu skhaaii । bhrrmu chuukaa aavṇu jaaṇu jiiu॥ klijugu hri kiiaa pg trrai khiskiiaa pgu chuthaa ṭikai ṭikaai jiiu॥ gursbdu kmaaiaa aukhdhu hri paaiaa hri kiirti hri saaṁti paai jiiu॥ hri kiirti ruti aaii hri naamu vḍaaii hri hri naamu khetu jmaaiaa॥ klijugi biiju biije binu naavai sbhu laahaa muulu gvaaiaa॥ jn naanki guru puuraa paaiaa mni hirdai naamu lkhaai jiiu॥ kljugu hri kiiaa pg । trrai khiskiiaa pgu chuthaa ṭikai ṭikaai jiiu॥4॥4॥11॥” – hri smjhṇ lii pṛrho “hri”।

Source: ਕਾਮ ਅਤੇ ਬਿਹੰਗਮ