Source: ਟਕਸਾਲ
Source: ਟਕਸਾਲ
ṭksaal daa sshbdii arth huundaa hai paaṭhsshaalaa, skuul, vidiaalaa। gurmti updessh hai ke mnuakh ne aapṇe ghṭ/hirde aundr naam (giaan/sojhii) dii ṭksaal sjaauṇii hai sthaapit krnii hai।
gurbaaṇii viach sshbd hai “ghṛiiai sbdu schii ṭksaal॥” sach daa arth huundaa sdiiv rhṇ vaalaa jo kde nhiiṁ khrdaa, kde nhiiṁ bdldaa। baakii jg rchnaa nuuun gurmti ne jhuuṭh khiaa hai “jg rchnaa sbh jhuuṭh hai jaani lehu re miit॥ khi naank thiru naa rhai jiu baaluu kii bhiiti ॥49॥“। gurmti akaal nuuun, jot nuuun, usde hukm usde giaan nuuun sojhii nuuun sach munndii hai jo sdiiv rhṇ vaalaa hai। kde nhiiṁ khrdaa, akhr (naa khrn) vaalaa hai। sbd hai giaan, sbdu hai eke daa giaan। gurbaaṇii viach drj hai jdoṁ naank paatisshaah saadhaaṁ nuuun mile uhnaaṁ puachhiaa “teraa kvṇu guruu jis kaa tuu chelaa॥” uhnaaṁ jvaab diataa “pvn arunbhu stigur mti velaa॥ sbdu guruu surti dhuni chelaa॥” ate gurbaaṇii viach drj hai “giaan guruu aatm updeshu naam bibhuut lgaao ॥1॥” arth giaan guruu hai aatm (brrhm/muul/ghṭ aundrlii jot) nuuun updes hai te naam (sojhii) dii bibhuut aapṇii hoṁd nuuun laauṇii hai। is naal ih siadh huundaa hai ke pvṇ = sbd = giaan। kiuṁke giaan kii prrkaar daa ho skdaa hai (duniaavii giaan, vigiaan aadii) is lii sbdu viach aukṛ laa ke isnuuun eke daa sbd eke daa giaan khiaa giaa hai।
“jtu paahaaraa dhiirju suniaaru॥ ahrṇi mti vedu hthiiaaru॥ bhu khlaa agni tp taau॥ bhaaṁḍaa bhaau aunmrritu titu ḍhaali॥ ghṛiiai sbdu schii ṭksaal॥ jin ku ndri krmu tin kaar॥ naank ndrii ndri nihaal॥38॥” – jtu = naamu (sojhii “jtu stu sunjmu naamu hai viṇu naavai nirmlu n hoi॥”) jiveṁ suniaar dhiirj rakhdiaaṁ saṭ maar ke sonaa ḍhaaldaa hai, ahrṇi = lohe daa ṭukṛaa jis nuuun grm kr saṭ maarii jaaṁdii hai। jiveṁ ahrṇ te sṭ maarii jaaṁdii hai saaḍii mt uate giaan dii saṭ maarnii। agiaantaa kaarṇ ih lohe vaaṁg ho chuakiaa hai isnuuun eke de naam (giaan/sojhii) dii saṭ naal kunchn (sone) vaaṁg krnaa hai। nirml daa arth huundaa ml rhit। mn nuuun jnm jnm dii ml lagii hai “jnm jnm kii isu mn ku mlu laagii kaalaa hoaa siaahu ॥”। suniaar khal de bṇe yuntr naal hvaa krdaa aag bhbhkdii rve uveṁ bhu dii khal bṇaa aag bldii rakhṇii mn viach। pher bhaao daa bhaaṁḍaa giaan naal ḍhaalṇaa hai। gurmti giaan sbd naal sachii ṭksaal ghṭ aundr ḍhaalṇii hai। prmesr dii ndr jis te hove jiste krm hove usnuuun prraapt hoṇaa ih usii nuuun ndr naal nihaal krnaa। ghṭ aundr hirde aundr sach (akaal/hukm/gurmti giaan) dii ṭksaal sthaapit krn dii gl kiitii hai paatisshaah ne।
pher mhaaraaj aakhde “puṛu dhrtii puṛu paaṇii aasṇu chaari kuunṭ chubaaraa॥ sgl bhvṇ kii muurti ekaa mukhi terai ṭksaalaa॥1॥ mere saahibaa tere choj viḍaaṇaa॥ jli thli mhiiali bhripuri liiṇaa aape srb smaaṇaa॥” ihnaaṁ punktiiaaṁ nuuun smjhṇ to philaaṁ vekhde haaṁ dhrtii kii hai paaṇii kii hai brrhm giaan viach। iathe alunkaar dii vrto hai। jiveṁ koii kvii aapṇii kvitaa viach aapṇe prremikaa dii tulnaa chund naal krdaa hai uadaaṁ hii gurbaaṇii viach alunkaar dii vrto hoii hai।
dhrtii – gurmti ne krm nuuun dhrtii munniaa hai “krm dhrtii sriiru jug auntri jo bovai so khaati॥”, “gurmukhi dhrtii gurmukhi paaṇii॥”, “ghr mhi dhrtii dhulu paataalaa॥ ghr hii mhi prriitmu sdaa hai baalaa॥”, “stiguru dhrtii dhrm hai tisu vichi jehaa ko biije tehaa phlu paae ॥” – asl viach dhrtii mnuakh daa hirdaa hai jis viach naam (sojhii) daa biij boṇaa dii gl kiitii hai gurbaaṇii viach। jdoṁ khiaa “pvṇu guruu paaṇii pitaa maataa dhrti mhtu ॥” – ghṭ viach dhrt ihii dhrtii dii gl hoii hai।
paaṇii – paaṇii hai naam (giaan toṁ prraapt sojhii) “amlu kri dhrtii biiju sbdo kri sch kii aab nit dehi paaṇii॥”, jdoṁ mhaaraaj ne aakhiaa “mnmukh aundh n chethii ḍuubi mue binu paaṇii ॥1॥” taaṁ ih arth nhiiṁ ke mnmukh binaaṁ paaṇii de piaase mr jaaṇe, isdaa arth hai paaṇii (giaan/sojhii) toṁ binaaṁ mue (agiaantaa viach suate aavṇ jaaṇ de geṛ viach) rhṇge। is paaṇii daa arth sojhii vii hai jis naal suuke ghṭ viach hriaalii hoṇii, agiaantaa toṁ giaan daa rukh hriaa hoṇaa। mnmukh nuuun giaan nhiiṁ aundhaa hai jo is sojhii toṁ vaaṁjhaa hoṇ kaarṇ binaaṁ paaṇii de ḍubiaa hoiaa hai agiaantaa viach। taahiiṁ khiaa ke gur (guṇaaṁ) nuuun mukh rkhiaaṁ guṇaaṁ dii vichaar kiitiaaṁ sojhii hoṇii hirde dii dhrtii uate “gurmukhi dhrtii gurmukhi paaṇii॥”।
jdoṁ dhrtii (ghṭ/hirdaa) ate paaṇii (sojhii) daa mel hoṇaa uhii hai “puṛu dhrtii puṛu paaṇii aasṇu chaari kuunṭ chubaaraa॥ sgl bhvṇ kii muurti ekaa mukhi terai ṭksaalaa॥” te mn ikaagr hoiaa sojhii naal taaṁ sachii ṭksaal dii sdhaapnaa hoṇii ghṭ viach। “sgl bhvn” jitne bhvn hn yaanii ghṭ hn, jiiv hn uhnaaṁ dii muurt uhnaaṁ dii rchnaa ekaa (ektaa) hai। isdaa arth hai ke jitne jiiv hn uhnaaṁ saariaaṁ viach jot smaan hai jo sriir krke maaiaa krke, agiaantaa kaarṇ ek nhiiṁ hn। jdoṁ giaan ho giaa aapṇe muul daa saariaaṁ viach ekaa jot hai sojhii ho gii taaṁ ghṭ aundrlii naam (sojhii) dii ṭksaal sthaapit hoṇii jis viach kevl guṇaaṁ dii vichaar hoṇii।
”gurmukhi sevaa ghaal jini ghaalii॥ tisu ghṛiiai sbdu schii ṭksaalii॥2॥” – gurmukhi arth guṇaaṁ nuuun muakh/aage rakhiaaṁ, guṇaaṁ dii vichaar kiitiaaṁ jisne sevaa kiitii “gur kii sevaa sbdu viichaaru॥” usde ghṭ viach hii ih sach dii ṭksaal sthaapit hoṇii। is ṭksaal viachoṁ hii mnuakh ne giaanii bṇnaa “guṇ viichaare giaanii soi॥ guṇ mhi giaanu praapti hoi॥ guṇdaataa virlaa sunsaari॥ saachii krṇii gur viichaari॥” pr ih ṭksaal hirde viach sthaapit krn vaalaa, guṇaaṁ dii vichaar krn vaalaa sunsaar viach virlaa hii koii huundaa hai।
”mn jaaphu raam gupaal॥ hri rtn jvehr laal॥ hri gurmukhi ghṛi ṭksaal॥ hri ho ho kirpaal॥1॥” – mn jaaphu (pchhaaṇ kro) “mn tuuun joti sruupu hai aapṇaa muulu pchhaaṇu॥”। gopaal daa arth hai paalṇ krn vaalaa। jot aap akaal ruup hai aapṇe muul daa giaan krn naal raam (rmiaa hoiaa), hri (sojhii de aunmrrit/paaṇii naal hriaa hoiaa) ghṭ aundr hii prraapt huundaa hai। hri (giaan/sojhii) naal hriaa hoṇ te hii ghṭ aundr ih sach dii ṭksaal ghṛii jaaṁdii hai jdoṁ hri (muul) kirpaal hove taaṁ।
asiiṁ ṭksaal baahr munnii baiṭhe haaṁ, hrimundr baahr munnii baiṭhe haaṁ pr gurmti ṭksaal ghṭ/hirde viach hii ghṛn nuuun aakhdii hai। hrimundr baare gurbaaṇii daa phurmaan hai “hri mundru ehu sriiru hai giaani rtni prgṭu hoi॥ mnmukh muulu n jaaṇnii maaṇsi hri mundru n hoi॥2॥“ jisdaa arth bṇdaa ke ghṭ/sriir hii hri daa mundr hai jo giaan de rtn naal prgṭ huundaa hai sojhii naal prgṭ huundaa hai guṇaaṁ dii vichaar, giaan ate sojhii naal prgṭ huundaa hai। jo mn mrjii krdaa hai mn (agiaantaa/vikaaraaṁ) nuuun mukh rkhdaa hai uh agiaantaa vichh suukaa hoṇ kaarṇ usdaa hirdaa hri daa mundr nhiiṁ huundaa।
asiiṁ hr vstuu baahr labhde haaṁ gurbaaṇii aakhdii dil viach khoj “dil mhi khoji dilai dili khojhu ehii ṭhur mukaamaa॥2॥”। kbiir jii aakhde “kbiir jaa ku khojte paaio soii ṭhuru॥ soii phiri kai tuu bhiaa jaa ku khtaa auru॥87॥”। koii tiirthaaṁ viach jaa ke labdaa koii mundraaṁ guruughraaṁ viach labhdaa gurbaaṇii aakhdii “uuhaaṁ tu jaaiiai ju iihaaṁ n hoi ॥2॥”। asl gl ih hai ke mnukh daa dhiaan aundr naa jaave is kaarṇ bhut saariiaaṁ duniaavii/sshunsaarii vstuuaaṁ de naam bdl ke gurmti viachoṁ le ge sshbdaaṁ naal bdl diate ge taaṁ ke jdoṁ koii bhual bhulekhe gurbaaṇii pṛrh ke vichaar krn lage taaṁ usde mn viach sunsaarii thaaṁ jaaṁ vstuu daa dhiaan hii aave। isde kejh udaahrṇ hn hem kuunṭ, hrimundr, aunmrrit, durgaa, chunḍii, bhgutii aadii। gurbaaṇii vichaar kriie taaṁ ih saare ghṭ aundr yaanii auntriiv bhaav hii disṇe।
gurbaaṇii adhiaatm, aatmik giaan hai, brrhm giaan hai। aapṇe muul nuuun aapṇe aap nuuun pchhaaṇ ke guṇ dhaarṇ krn dii jugt hai। is lii baaṇii aap pṛrho vichaar te aapṇe jvaab gurbaaṇii duaaraa hirde/ ghaṭ viach hii khojo। gurbaaṇii dhur kii baaṇii hai isdii vichaar raahiiṁ avguṇ meṭe jaaṇe।
Source: ਟਕਸਾਲ