Source: ਚੰਡੀ ਅਤੇ ਕਾਲਕਾ
Source: ਚੰਡੀ ਅਤੇ ਕਾਲਕਾ
aadi apaar alekh anunt akaal abhekh alkh anaasaa ॥ kai siv skt de srruti chaar rjo tm st tihuuun pur baasaa ॥
dius nisaa ssi suur kai diipk srrisṭi rchii punch tt prrkaasaa ॥ bair bḍhaai lraai suraasur aaphi dekht baiṭh tmaasaa ॥1॥
chunḍii chritr dii sshuruaat itho huundii hai। kii ih kise baahmṇaa dii munnii hoii kise jnaanii devii de guṇ ho skde hn? gur saahib dii chunḍii aadi kaal toṁ hai, os daa paar nhii paaiaa jaa skdaa, os daa koii lekhaa nhii, os daa koii aunt nhii, oh akaal hai bhaav kaal vs nhii, os nuuun lkhiaa nhiiṁ jaa skdaa te os daa naas nhii huundaa। ih aṭh guṇ ne gur saahib dii chunḍii de। os ne hii siv sktii nuuun paidaa kiitaa hai ( jihṛii hiunduaa ne munnii hai, oh vaalii taaṁ sshiv jii dii ghrvaalii hai te guruu saahib vaalii taaṁ siv te sktii nuuun paidaa krn vaalii ), dhrm de chaar thunm paidaa kiite, te tin lok ( rj, tm te st) vich vaasaa kr rhii hai। guruu saahib dii ise hii chunḍii ne chund bhaav mn nuuun suurj bhaav aatm toṁ ujiaaraa kiitaa hai te is deh ruup punj ttaaṁ dii srrisṭii nuuun paidaa kiitaa hai। phir ise chunḍii ne mnmt nuuun gurmt naal lṛaaiaa hai te aap phir tmaasaa dekh rhii hai ke ih mn mvaasii raajaa jitdaa kiveṁ hai is mnmt de prrkop toṁ। ih guruu saahib dii chunḍii ( bhaav mn nuuun chunḍṇ vaalii ) gurmt/hukm/naam hii hai, hor koii nhii।
atdi apaar alekh anunt akaal abhekh alkh anaasaa ॥
pihlii punktii, chunḍii chritrr dsm grrunth jisnuuun pṛrh ke smjh ke ptaa lgdaa hai ke naa ih devii dii gl ho rhii hai naa tlvaar dii। vichaar kro ke isnuuun apaar khiaa hai। alekh – jisne lekhaa nhiiṁ deṇaa। anunt – jisdaa aunt nhiiṁ hai। srbloh dii kirpaan nuuun jung lg skdaa ṭuaṭ skdii is lii anunt te akaal nhiiṁ hai, anaasaa nhiiṁ hai।
chunḍii (bibek buadh) hai jis baare baare dsm baaṇii viach likhiaa “taarn lok udhaarn bhuumhi dait sunghaarn chunḍi tuhii hai॥ kaarn iis klaa kmlaa hri adrrsutaa jh dekho uhii hai॥ taamstaa mmtaa nmtaa kvitaa kvi ke mn mdhi guhii hai॥ kiino hai kunchn loh jgtrr mai paars muurti jaahi chhuhii hai॥4॥”
miiṇe msund te kii dhiṛe jo dsm baaṇii daa virodh krde ne, chunḍii nuuun bhgutii nuuun istrii, devii jaaṁ kirpaan munnde ne uhnaaṁ ne jaaṁ taaṁ gurmti pṛrhii nhiiṁ, pṛrhii taaṁ vichaarii nhiiṁ te je pṛrh ke vichaar ke buujh ke vii lokaaṁ nuuun bhrm paauṁde ne taaṁ vaḍe apraadhii hn। chunḍii te bhgutii bibek buadh nuuun, sojhii nuuun khiaa te spsshṭ likhiaa।
“prrmud krn sbh bhai hrn naamu chunḍikaa jaasu॥ rcho chritrr bchitrr tua kro sbudhi prrkaas॥5॥”
“so bhgutii jou bhgvuntai jaaṇai॥”, “bhgutii bhgvunt bhgti kaa rungu॥”
guru naank paatsshaah ate dsm paatsaah doveṁ chunḍii dii gl krde, kiveṁ?
jis “giaan khṛg” dii jung chunḍii dii vaar viach dasii hai dsm paatsshaah ne, duurgaa (gurmukh daa hordaa durg hai jisnuuun ghṭ vii khiaa te is dii mti durgaa hai) dii jung dev (guṇaaṁ) ate daanvaaṁ (avguṇ, vikaar, trrai guṇ maaiaa) viach uh jung aadi baaṇii viach vii biaan kiitii hai guru naank paatsshaah ne।
durmti hrṇaakhsu duraachaarii॥ prrbhu naaraaiṇu grb prrhaarii॥ prrhlaad udhaare kirpaa dhaarii॥4॥ bhuulo raavṇu mugdhu acheti॥ luuṭii lunkaa siis smeti॥ grbi giaa binu stigur heti॥5॥ shsbaahu mdhu kiiṭ mhikhaasaa॥ hrṇaakhsu le nkhhu bidhaasaa॥ dait sunghaare binu bhgti abhiaasaa॥6॥ jraasundhi kaaljmun sunghaare॥ rktbiiju kaalunemu bidaare॥ dait sunghaari sunt nistaare॥7॥(raagu guṛii, m 1, 224) – durmti nuum hrṇaakhsu aakhiaa naank paatisaah ne।
jihṛii pungtii aaii sii dsm baaṇii viach “mdhu te kiiṭ” uhii aadi baanii viach vii dasii gii hai।
oprlii pungtii de arth
dait sunghaare, durgaa (gurmukh dii budh) ne, do binu bhgti de abhiaasaa toṁ sii sakhṇe sii, brrhm giaan toṁ uhnaaṁ nuuun bhgti (gurmti) dii sojhii de ke mdhu te kaiṭbh, sunghaar dite, mhaakhaasuur, suuunbh nisuuunbh daa raajaa vii aapnii tlvaar (giaan khṛg) naal sunghaar diataa।
dhiaan devo ke ih gal dsm baaṇii viach nhiiṁ ho rhiiṁ, aadi baaṇii dii pungtii dii vichaar chl rhii hai।
raaktbiiju naal daa daanv chunḍii dii vaar viach vii aaiaa hai, jisde baare aadi baanii kii khidii hai vekho
jraasundhi kaaljmun sunghaare ॥ rktbiiju kaalunemu bidaare॥ dait sunghaari sunt nistaare॥ 7॥(raagu guṛii, m 1, 224)
duurgaa ( gurmukhi ) ne rktbiiju (bhrm ch paauṇ vaale mnmukh birtii) mnmti daa sunghaar kiitaa।
aglii pungtii vich pṛrho jis duurgaa dii gl chl rhii uh koṇ hai
“dait sunghaare sunt nistaare॥”
gurmukhi (durgaa) ne daitaaṁ nuuun maariaa bhaav mnmti kaḍh ke gurmti daa giaan krvaa diataa use birtii gurmukhi sunt birtii bṇaa ke bhv saagr taar diate।
durgaa = giaan giaataa = giaan khṛg = gurmti, prrchunḍ giaan ( vivek buadhii) gurmukhi
hor vii sbh daitaaṁ (vikaaraaṁ) daa vrṇn aadi baaṇii viach hai ate aadi ne vii “chunḍii” bibek buadhii nuuun munniaa। baaṇii pṛrhn, smjhṇ ate vichaarn te hii aadi baaṇii te dsm baaṇii doveṁ brrhm giaan dii gl krde isdaa ptaa lgdaa। jihnaaṁ nuuun is gl dii smjh nhiiṁ uhii dsm baaṇii te sshunkaa krde ne kiuntuu pruntuu krde ne।
kaalkaa koṇ hai?
guase aaii kaalkaa hthi saje lai trvaar ku॥ eduu paaru ot paar hrnaaksi kii hjaar ku॥ jiṇ iakaa rhii kundhaar ku॥ sd rhmt tere vaar ku॥
kaalkaa koii aurt nhii huundii। “chunḍii” hirde cho chṛ ki kaalkaa bṇ ki trrkuṭii viach aa ki boldii hai। kaal bṇke। chunḍii hirde viach prgṭ prrchunḍ giaan hai jis ne maaiiaa jaaṁ sriir naal juṛ ke apṇii gshl mnbudhi (mnmukhaa) nuun dsṇii hai jithe bibek budhi hai oh chunḍii hai phir prgṭ ho ki kaalkaa sruup boldii hai gurmukh viach।
kii koii iak jnaanii lṛe te tlvaar daa vaar kii hjshaar raakssh maar deve kii ih ho skdaa? kde vii kiunne aadmiiaaṁ viachoṁ lungh skdii hai tlvaar iak vaar viach। kii hjshaar viachoṁ kive lungh jaavegii? ktaar viach khṛrhe hoṇ, aidaaṁ kiveṁ sunbhv hai? asl gshl koii hor hai। bhrm iak hove, hjshaaraaṁ nuuun hove, brrhm giaan dii iako gal, iako nuktaa dasiaaṁ hjshaaraaṁ daa bhrm maar diataa, kaṭ diataa, aah gal hai aslii। ih trvaar naal taaṁ ho skdaa hai, tlvaar naal nhiiṁ। chunḍii kii hai? sbh ne jaaṇ laiṇaa hai, kroṛaaṁ daa bhrm kaṭ ho jaaṇaa hai। “guase aaii kaalkaa hthi saje lai trvaar ku”, huṇ sajaa hath hai, te tlvaar hai, khunḍaa nhiiṁ, saje hath tlvaar toṁ bhaav nirol brrhm giaan dii gal kiitii jaa rhii hai, kevl gurmt dii gal hai, khunḍaa huundaa taaṁ duujii mat vii hoṇii sii do dhaarii hoṇaa sii, huṇ tlvaar nhii, trvaar lphjsh vrtiaa hai, bhed dii gal hai, tr vaar hai, jisde vaar viachoṁ naam rs ṭpkegaa, vaar vii hai, pr rs vii aavegaa, jihṛaa ihnuuun tlvaar khi rihaa hai, uh vidvaan jaaṁ punḍit hai, buadhii jo aisii hai, tlvaaraaṁ vii vrtiaa hai, pr aithe trvaar kiuṁ vrtiaaṁ, “kaasii mai jaai pṛio ati hii bhu bedn ko kri saar n aayo॥”
“eduu paaru ot paar hrnaaksi kii hjaar ku॥”
kaasii mt vaale punḍit daa prrhlaad te hrnaakssh taaṁ iak hai ? pr ethe kii hjshaar hai, naa prrhlaad iak hai, jihṛaa gurmukh hai jaaṁ bṇn dii iachhaa hai uh prrhlaad hai bhgt hai, gurmti daa phurmaan hai “prrhlaad udhaare anik baar॥” baaṇii khi rhii hai kiunne prrhlaad ubaare। jihṛaa virodhii hai, saakt hai, (mnmukh) mn hrnaakssh hai, guṇ te auguṇvaachk naam ne, hirnaaksshyp daa mtlb kii hai ? hirn dii khal kaalii chmṛii, kaalaa hirn huundaa hai iak, motii hirn khiunde hn, kaalii chmṛii vaalaa, mn uh hirn hai jis dii bhrm dii kaalii khal laah ke, chiat us upr bhi ke tp krdaa hai। gal ih sii। mn daa bhrm laah ke upr baiṭhiidaa hai। bhrm jiat ke tp huundaa hai। mn daa bhrm laahuṇaa hai। mn dii kaalkh utaarnii hai।
jiṇ iakaa rhii kundhaar ku॥ sd rhmt tere vaar ku॥
iako vaar naal kundhaar jiat liaa, tere vaar viach rhimt hai। jiste vaar kiitaa। us te rhimt ho gii। kise nuuun tlvaar maaro taaṁ kii bkhsshissh hoii e kde ? “phuuṭe aunḍaa bhrm kaa mnhi piaa prrgaasaa॥” giaan ho giaa hneraa duur ho giaa ,ṭiike, vidvaan prrchaark nhiiṁ smjhe ke gshl kii hai। bure daa bhlaa kiitaa hai gurmt ne, naam diataa, giaan kraaiaa, rhimtaaṁ daa bhriaa vaar huundaa chunḍii daa agiaantaa toṁ ubaarṇ lii।
chunḍii aurt nhii huundii chunḍii prrchunḍ giaan vivek budhi hai। daanv devte dovaiṁ kii hn ate hukm ne hii paidaa kiite ne ।
“sirje daano devte tin aundri baadu rchaaiaa॥”
mn ate chiat de viach vaadu rchaaiaa hai, saariaaṁ aundr hii ih vivaad hai। pr baahr vii eho vivaad hai sach ate jhuuṭh dii lṛaaii hai। devte ate daiṁt sunsaar viach ne jihṛe ih sunsaarii raaj piachhe lṛde ne। lekin chunḍii dovaaṁ nuuun giaan naalsh khṛkaa diundii hai dohaa nuu giaan naalsh kuaṭdii hai। phaislaa kauṇ kruu,chunḍii giaan khḍk jdoṁ miaanoṁ baahr aa gii,donoṁ dhiraaṁ agiaanii ne, jd tak bibek buadh paidaa nhiiṁ huundii, gurmt dii puurn sojhii nhiiṁ huundii, koii hal nhiiṁ is vivaad daa।
dsm dii baaṇii gurmt kii hai, prchunḍ giaan kii krdaa hai, chunḍii kii hai, isdaa giaan kraauṁdii hai।
chunḍii / durgaa / gurmukh vii saajiaa hai ihnaa nuuun giaan deṇ vaaste “tai hii durgaa saaji kai daitaa daa naasu kraaiaa॥” jdoṁ koii durmt chhaḍ ke gurmt dhaarn krdaa hai taaṁghṛ diundaa hai iak hor durgaa, gurmukh, bhgt, pher kraa diundaa hai daitaaṁ daa naas। baaṇii de bchniiṁ baaṇ ne, huṇ baaṇaaṁ naal dhsir ghaaiaa, bhrm de sir laah ke maariaa dhrtii te,
stigur suurme ne ੲaisaa baaṇ maariaa , saaraa maaṇ lobh rat kaḍh ke maariaa baahr।
“kbiir stigur suurme baahiaa baanu ju eku॥ laagt hii bhui giri priaa praa kreje chheku॥”
chunḍii chrritr viach vii ih dasiaa hai ke sur (guṇ) ate asur (vikaaraaṁ) dovaaṁ viach jung krvaaii hai, huṇ ṭiimaaṁ dove ne asii dekhṇaa saaḍii kii bhuakh hai, prmaarth dii iachhaa hai ki jaaṁ phir svaarth dii।
srb kaal hai pitaa apaaraa॥ debi kaalikaa maat hmaaraa॥ mnuuaa gur muri mnsaa maaii॥ jini mo ko subh krriaa pṛaaii॥5॥ bchitrr naaṭk a. 14 – 5 – srrii dsm grrunth saahib
ihii gl aadi baaṇii viach mildii hai
kaahe grbsi muuṛe maaiaa॥ pit suto sgl kaaltrr maataa tere hohi n aunti skhaaiaa॥ rhaau॥ bikhai bikaar dusṭ kirkhaa kre in tji aatmai hoi dhiaaii॥ jpu tpu sunjmu hohi jb raakhe kmlu bigsai mdhu aasrrmaaii॥2॥(m 1, sirii raag, 23)
prrem bhgti prvaah prriiti publii n huṭi॥ stigur sbdu athaahu amia dhaaraa rsu guṭi॥ mti maataa suntokhu pitaa sri shj smaayu॥aajonii sunbhviau jgtu gur bchni traayu॥ abigt agochru aprpru mni gursbdu vsaaiau॥ gur raamdaas klੵuchrai tai jgt udhaarṇu paaiau॥8॥(bhaṭ klੵ shaar, sviie mhle chuthe ke, 1397)
dsm virodhii aksr ih aakhde hn ke chunḍii de mathe toṁ kaalii kiveṁ prrkṭ hoii te hvaale vajoṁ iak kitaab sshear krde hn jis viach tsviir kuajh iho jihii hai
baaṇii diiaaṁ punktiaa de glt te sunsaarii arth krke siadh krn dii kosshissh krde hn ke ih koii devii maataa hai। punktiiaaṁ hn “suurii sunghri rchiaa ḍhol sunkh ngaare vaai kai॥ chunḍ chitaarii kaalkaa mn baahlaa ros bḍhaai kai॥ niklii mthaa phoṛi kai jn phte niisaaṇ bjaai kai॥ jaag su junmii judh nuuun jrvaaṇaa jṇ mrṛaai kai॥”। jihṛe svaal puachhde hn uhnaaṁ daa koii bair hai dsm baaṇii naal jaaṁ sshaaid uhnaaṁ nuuun alunkaar smjh nhiiṁ lgde jaaṁ koii sochii smjhii saajissh jaapdii hai। ih iak kthaa hai mhikhaasur ate rktbiij dii। paatosshaah ne iathe dait rktbiij vikaaraaṁ nuuun munniaa hai jiveṁ rkt dii buuund jiathe ḍigdii hai khaaṇii viach dasiaa uathoṁ kii dait paidaa ho jaaṁde hn। jiveṁ ik vikaaੲ khtm hove duujaa naal hii paidaa ho jaaṁdaa hai। ihnaaṁ nuuun maarn lii kaalkaa (gurmti / kaal dii sojhii) duaaraa chunḍii hoii buadh mn ruupii hrnaaks dait nuuun sunghaardii hai, saare dait ek saath khtm kr diundii hai us gl nuuun kvitaa/khaaṇii de ruup viach drsaaiaa giaa hai। je ihnaaṁ dsm virodhiiaaṁ ne aadi grrunth dii vichaar kiitii huundii taaṁ ptaa lgdaa ke ih rktbiij vaalaa prrsung uathe vii aaiaa hai, prrmaaṇ
”shsbaahu mdhu kiiṭ mhikhaasaa॥ hrṇaakhsu le nkhhu bidhaasaa॥ dait sunghaare binu bhgti abhiaasaa॥6॥ jraasundhi kaaljmun sunghaare॥ rktbiiju kaalunemu bidaare॥ dait sunghaari sunt nistaare॥7॥ aape stiguru sbdu biichaare॥ raagu guṛii॥duujai bhaai dait sunghaare॥ gurmukhi saachi bhgti nistaare॥8॥(m 1, raagu guṛii, 225)”
je koii baaṇii vichaare hii naa aadi baaṇii pṛrh ke aakh deve jii ṭhiik hai uathe alunkaar hai munn rhe haaṁ pr jii dsm baaṇii viach alunkaar nhiiṁ hai uathe taaṁ khaaṇii hii hai, pher is gl daa jvaab koii kii de sldaa hai। suate nuuun jgaaiaa jaa skdaa hai, sauṇ de naaṭk krn vaale nuuun nhiiṁ।
Source: ਚੰਡੀ ਅਤੇ ਕਾਲਕਾ