Source: ਹੁਕਮ ਅਤੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ
Source: ਹੁਕਮ ਅਤੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ
hukm taaṁ vrt rhiaa hr vele। ik bhaaṇaa drgaah toṁ aaiaa duujaa saaḍe mn dii iachhaa hai “aapṇai bhaaṇai jo chlai bhaaii vichhuṛi choṭaa khaavai॥” aapṇe mn dii iachhaa jaaṁ bhaaṇe te chalṇ dii soch jdoṁ hukm naal nhiiṁ rldii taaṁ dukh milde। bhaaṇaa jaaṁ iachhaa hukm toṁ baahr nhiiṁ jaa skdaa। asiiṁ aakh taaṁ duunde haaṁ ke asiiṁ bhaaṇaa munn rhe haaṁ jaaṁ hukm smjh liaa jaaṁ munnde haaṁ pr paatsshaah aakhde hukm munnṇ naal kii huundaa “hukmu munne soii sukhu paae hukmu siri saahaa paatisaahaa he ॥3॥”। asl viach hukm munnṇ dii thaaṁ asiiṁ krtaa bhaav viach phse hoe haaṁ jdoṁ tk sunpuurṇ bhrosaa naa hove krtaa bhaav khtm naa hove udoṁ tk hukm viach raas nhiiṁ rlii। “mrkṭ musṭii anaaj kii mn buraa re liinii haathu psaari॥ chhuuṭn ko shsaa priaa mn buraa re naachio ghr ghr baari॥2॥” mrkṭ musṭii arth baaṁdr nuuun phṛn lii iak niake muuh de bhaaṁḍe viach anaaj paa ke rasii naal bhaaṁḍe nuuun bunn diataa jaaṁdaa। baaṁdr jdau muaṭhii naal anaaj phṛ laiṁdaa taaṁ bhaaṁḍe viach phs jaaṁdaa laalch kaarṇ hath baahr nhiiṁ kaḍh skdaa te pher mdaarii baaṁdr nuuun kaabuu kr laiṁdaa। use traaṁ mn ne iachhaaṁvaaṁ phṛiiaaṁ hoiiaaṁ ne laalch kaarṇ, vikaaraaṁ kaarṇ chhaḍ nhiiṁ rhiaa। chhuṭṇ nuuun huṇ sunsaa (sshunkaa confusion) piaa, jis kaarṇ baaṁdr nuuun ghr ghr nachṇaa paiṁdaa। uadaaṁ hii kii sshobhaa, lokaaṁ viach dhrmii disṇ de laalch viach, lokaaṁ viach jathedaar, liiḍr, sevk disṇ dii iachhaa viach phs jaaṁde ne te ghr ghr nachde phirde ne arth kde kise de dase raah te kde kise de dase raah te turii jaaṁde ne। nij ghr drgaah de rste toṁ duur hoii jaaṁde ne।
paati ate paat
paat gurbaaṇii smjhaa rhii hai
”ketiiaa khaaṇii ketiiaa baaṇii kete paat nriund॥ ketiiaa surtii sevk kete naank auntu n auntu॥” – bhaav nriund tk phuunchṇ de kete (anek) raah dase hn। surt vaale sevk jihnaaṁ nuuun naam (sojhii) hai biaunt hn।
hukm jdoṁ munn liaa taa paatisaah bṇ jaaṁdaa jiiv। asiiṁ paatisshaah sshbd nuuun nhiiṁ smjhe। baadsshaah huundaa hai baad (vaad/vivaad/jhgṛaa) daa sshaah (maalik/daavedaar/hakdaar) । so baadsshaah bhaav baad jiatṇ vaalaa duniaavii raaje nuuun aakh skde। paati huundaa raah ate pat, paatisshaah daa arth bṇdaa jisnuuun drgaah toṁ pat prraapt hove, raah daa sshaah, raah te chalṇ vaalaa। jisnuuun drgaah daa raah (rstaa) ptaa hove jisne drgaah daa rstaa jiat liaa hove।
”hmraa binu sunhu prrbh ṭhaakur hm srṇi prrbhuu hri maage॥ jn naank kii lj paati guruu hai siru bechio stigur aage॥(m 4, guṛii puurbii, 172)” – ih guruu raamdaas paatisshaah jii mhraaj daa paatisshaahii daavaa hai। je paati hai taaṁ khi rhe hn ke hmrii lj paati guruu hai।
”stiguri puurai kiinii daati॥ hri hri naamu diio kiirtn ku bhii hmaarii gaati॥ rhaau॥ aungiikaaru kiio prrbhi apunai bhgtn kii raakhii paati॥ naank chrn ghe prrbh apne sukhu paaio din raati॥(m 5, raagu dhnaasrii, 681)” – ih guruu argjn dev jii mhaaraaj daa paatisshaahii daavaa hai te ih pੲtisshaahii bhgtaaṁ nuuun milii hai is dii gvaahii hai।
“hmrii jaati paati guru stiguru hm vechio siru gur ke ॥(m 4, raagu suuhii, 731” – jo paatisaahii daave rakhde ne uh sir kevl gur stigur aage hii bheṁṭ krde ne। naa ke aaj kise nuuun bheṁṭ krtaa, chak ke tur pe kal kise hor nuuun bheṁṭ krtaa। naa hii uh duniaavii saadh, sunt, giaanii mhaapurkh aadii khaauṇ vaale nuuun sir bheṁṭ krde ne। aapṇe te guruu de vichle phaasle khtm krde ne। kevl guruu toṁ aas rakhde giaan dii vii te kirpaa dii vii। sir kevl iako vaar bheṁṭ huundaa baar baar nhiiṁ। jdoṁ bheṁṭ krtaa pher chuakṇaa nhiiṁ hai। sir bheṁṭ krnaa arth aapṇii maiṁ maar ke guruu nuuun bheṁṭ kr diatii huṇ kevl gurmti (guṇaaṁ dii, guruu dii mti) te chlṇaa।
munne hukmu su prgṭu jaai॥
naank hukmu n munnii taa ghr hii aundri duuri ॥
hukmu munni sukhu paaiaa prrem suhaagṇi hoi ॥1॥ – iathe buadh ne suhaagṇ hoṇaa raam/hri/jot/muul daa hukm munn ke। jdoṁ tk mn (agiaantaa) daa hukm munndii duhaagṇ hai।
gurmukhi hukmu munne sh keraa hukme hii sukhu paae॥
is lii asiiṁ hukm toṁ baahr nhiiṁ jaa skde। paati (gur dii dasii raah) te chalaaṁge taaṁ paatisshaahii daavaa milṇaa, khṇ maatr naal gal nhiiṁ bṇdii। ṭkraao hai mn dii iachhaa kaarṇ mn de bhaaṇe kaarṇ। hukm taaṁ iako vrt rhiaa “sbhu iko hukmu vrtdaa munniai sukhu paaii॥3॥” saaḍii iachhaa saaḍaa mn isde naal raajii nhiiṁ hai is kaarṇ dukh bhogdaa kiuṁke chaahuundaa taaṁ hai pr hukm toṁ baahr nhiiṁ jaa skdaa।
agni n dhai pvnu nhii mgnai tskru neri n aavai॥
raam naam dhnu kri sunchunii so dhnu kt hii n jaavai॥1॥
hmraa dhnu maadhu gobiundu dhrṇiidhru ihai saar dhnu khiiai॥
jo sukhu prrbh gobiund kii sevaa so sukhu raaji n lhiiai॥1॥ rhaau॥
isu dhn kaarṇi siv snkaadik khojt bhe udaasii॥
mni mukundu jihbaa naaraainu prai n jm kii phaasii॥2॥
nij dhnu giaanu bhgti guri diinii taasu sumti mnu laagaa॥
jlt aunbh thunbhi mnu dhaavt bhrm bundhn bhu bhaagaa॥3॥
khai kbiiru mdn ke maate hirdai dekhu biichaarii॥
tum ghri laakh koṭi asrv hstii hm ghri eku muraarii॥4॥1॥7॥58॥ (raag guṛii, bhgt kbiir jii, 336)
Source: ਹੁਕਮ ਅਤੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ