Source: ਲੰਗਰੁ, ਭੁੱਖ ਅਤੇ ਮਨ ਦਾ ਭੋਜਨ
Source: ਲੰਗਰੁ, ਭੁੱਖ ਅਤੇ ਮਨ ਦਾ ਭੋਜਨ
mn daa bhojn
“lungru chlai gur sbdi hri toṭi n aavii khṭiiai॥” – guruu kaa lungr 👉gurbaaṇii gurmti anusaar gur sbd mnu daa bhojn hai, jive gurduaare viach prrsshaadaa paaṇii sriir daa bhojn hai। is traa gurbaaṇii daa giaan (sti guri prrsshaadi) ruupii lungr mn daa bhojn hai jis naal besuntokhii mn nuuun sti suntokhu dii prraaptii huundii hai।
sshriir de bhojn, smaajik jiunmevaarii nuuun ke koii bhuakhaa naa rhe, lungr munn laiṇaa hii sb toṁ vaḍii muurkhtaa hai। saakhiiaaṁ raahiiṁ punḍt ne giaan de bhojn nuuun chhoṭaa krn lii ghṛiaa prpunch hai bhojn daa lungr। brraahmṇ isnuuun bhunḍaaraa aakhdaa। maulvii isnuuun “sdkaa” jaaṁ “jshkaat” khiundaa।
bhuakhe nuuun bhojn chhkaauṇaa chungii gl dii pr is naal ahunkaar viach vaadhaa hii ho rhiaa। ghroṁ rajiaaṁ nuuun hii bhojn chhkaa ke, vunn suvunne pkvaan chhkaa ke hii dhrmii bṇdaa aaj daa gursiakh khaauṇ vaalaa। naank paatisshaah dii 20 rupiiaa de lungr lauṇ dii saakhii ghṛn de do prrmuakh kaarṇ smjh aauṁde hn
1. bhojn daa lungr huundaa hai siadh krnaa। gur sshbd de lungr toṁ dhiaan hṭauṇaa।
2. saadh baahr, duniaavii huunde hn siadh krnaa te। mn saadhṇ dii gurmti vichaar toṁ duur krnaa। je ih vii aakh diunde ke griibaaṁ nuuun bhuakhiaaṁ nuuun bhojn chhkaaiaa taaṁ vii ṭhiik sii। pr saadhaaṁ nuuun bhojn chhkaaiaa khaas sochii smjhii chaal daa hiasaa hai।
hor vii kaarṇ smjh aauṁde hn pr ih prrmuakh kaarn hn। asiiṁ vichaar gurmti dii jaarii rakhṇii।
“trripti bhii schu bhojnu khaaiaa॥ mni tni rsnaa naamu dhiaaiaa॥1॥ jiivnaa hri jiivnaa॥ jiivnu hri jpi saadhsungi॥1॥ rhaau॥ anik prrkaarii bstrr oḍhaae॥ andinu kiirtnu hri gun gaae॥2॥ hstii rth asu asvaarii॥ hri kaa maargu ridai nihaarii॥3॥ mn tn auntri chrn dhiaaiaa॥ hri sukh nidhaan naank daasi paaiaa॥4॥2॥ (raagu dhnaasrii, m 5, 684)”
gur sbd lungr uh lungr hai jis dii kdii vii toṭ nhiiṁ aauṁdii kiuṁki gurbaaṇii vichlaa (gur giaan pdaarthu/sti guri prrsaadi ) nit nvaa hai bhaav jinaa mrjii vichaaro khtm nhii hovegaa
khaavhi khrchhi rli mil bhaaii toṭi n aavhi vdhdo jaaii॥
pr asiiṁ daal roṭii vrtaauṇ nuuun lungr munn liaa। gurmti daa phurmaan haiਃ
chhaadnu bhojnu maagtu bhaagai॥ khudhiaa dusṭ jlai dukhu aagai॥ gurmti nhii liinii durmti pti khoii॥ gurmti bhgti paavai jnu koii॥1॥
chhaadnu = nirjiiu sriir lii kpṛaa। bhojnu = nirjiiu sriir daa 36 prrkaar daa bhojn jiisdii bisṭaa bhii bṇdii hai। “maagt bhaagai” = mungdaa phirdaa hai। khudhiaa = bhuakhaa। dusṭ jlai dukhu aagai। nirjiiu yaa psu padhr te jiivn jiiṇ vaalaa jiiu dusṭ huundaa। ih prlok de nryaay anuusaar jnm mrṇ daa duakh shaardaa hai। is vaaste jiiu nuuun srjiiu vaalaa gurmti giaanu daa bhojnu ( lungr) grrhiṇ krn lii gurbaaṇii updes de rhii hai। lungr (Anchor) gurmti giaan taaṁ koii virlaa hii laidaa hai।
gurmti anusaar: rsoii vich chhaadn bhojn hii taiyaar huundaa। is nuuun lungr khiṇaa durmti hai। bhuakhe nuuun bhojn chhkaauṇaa insaan daa muul jshiunmevaarii hai pr asiiṁ isnuuun lungr kh ke aapṇe ahunkaar viach hii vaadhaa krde haaṁ। maiṁ jii 500 lokaaṁ nuuun lungr khvaaiaa। desii ghio daa lungr lauṁde haaṁ jii asiiṁ taaṁ। rajiaaṁ nuuun vii bulaa bulaa ke bhojn chhkaa rhe haaṁ pr hjaaraaṁ log pher vii raat nuuun bhuakhe so rhe ne। bhuakhe nuuun bhojn chhkaauṇaa aapṇii muul jiunmevaarii nuuun sevaa daa naam de diataa। gurbaaṇii toṁ kde sojhii lii hii nhiiṁ ke aslii sevaa kii hai te lungr kii hai। gurbaaṇii taaṁ aakhdii gur kii sevaa hai “gur kii sevaa sbdu viichaaru॥ humai maare krṇii saaru॥” ih sevaa taaṁ hume nuuun maardii hai vaadhaa nhiiṁ krdii।
gurmti daa lungr
“naank sche naam binu kisai n lthii bhukh ॥3॥”
sche naam ( gurmti giaanu) dii viichaar binaa kise jiiu de mn dii bhuakh yaa soch nhiiṁ lthdii (ruakdii)। is nuuun vichaariaaṁ nhiiṁ ke “bhukhiaa bhukh n utrii je bunnaa puriiaa bhaar॥”
”lungri dulti vunḍiiai rsu aunmrritu khiiri ghiaalii॥” je naam (gurmti giaan dii sojhii) daa lungr jo aslii dault hai isnuuun naam aunmrrit ras dii khiir bṇaa ke vunḍiie taaṁ aslii sevaa hai jo guruuaaṁ ne bhgtaaṁ ne vunḍii hai॥
gurbaaṇii anusaar gurmti brrhm daa giaan hai “logu jaanai ihu giitu hai ihu tu brrhm biichaar॥”। ate jihṛe brrhm giaan de bhuakhe ne sojhii de bhuakhe ne uhnaaṁ daa bhojn hii giaan huundaa “brrhm giaanii kaa bhojnu giaan॥ naank brrhm giaanii kaa brrhm dhiaanu॥3॥”
jihnaaṁ ih giaan daa bhojn chhkiaa uh taaṁ aakhde “bhojn giaanu mhaa rsu miiṭhaa॥ jini chaakhiaa tini drsnu ḍiiṭhaa॥”
jihnaaṁ gurbaaṇii daa vaapaar kiitaa lokaaṁ nuuun mgr laauṇ lii uhnaaṁ sriir de bhojn nuuun lungr khi ke prrchaariaa taa ke log gurmti dii sojhii vl naa jaaṇ, daal roṭii de vunḍn nuuun sevaa munn ke khussh hoii jaaṇ, golk viach is sevaa de naam te paisaa kaṭhaa kiitaa jaa ske। uhnaaṁ aap taaṁ aapṇaa jnm akaarth kiitaa hii hai “maaiaa kaarn bidiaa bechhu jnmu abirthaa jaaii ॥3॥” pr naal naal lokaaṁ nuuun vii kuraahe paaiaa hai। jihnaaṁ sach naam daa vaapaar kiitaa uhnaaṁ sir (maiṁ/ ahunkaar/ hume) de ke naam (sojhii) lii hai। “mnu bechai stigur kai paasi॥”। jihnaaṁ ne naam dii khetii kiitii naam biijiaa uhnaaṁ de ghṭ viach hii naam daa buuṭaa lagiaa।
“naamo biije naamo junmai naamo munni vsaae॥”
“gurmukhi biije schu jmai schu naamu vaapaaru॥”
“naamu khetii biijhu bhaaii miit॥sudaa krhu guru sevhu niit॥”
”naank naamu biiji mn aundri schai sbdi subhaae ॥2॥”
”naau biije naau ugvai naame rhai smaai ॥”
“agiaan mtii aundheru hai binu pir dekhe bhukh n jaai ॥” – ih sochṇ vaalii gl hai ke je akaal muurt hai, jisdaa “ruupu n rekh n rungu kichhu tirrhu guṇ te prrbh bhiunn ॥” usnuuun vekhṇaa kiveṁ hai taa ke mn dii bhuakh utr jaave। ihii baaṇii toṁ khojṇaa hai baaṇii dii ate guṇaaṁ dii vichaar raahiiun।
”dukh bhukh nh viaapii je sukhdaataa mni hoi ॥”
”aakhṇu aakhi n rjiaa sunṇi n rje kunn॥ akhii dekhi n rjiiaa guṇ gaahk ik vunn॥ bhukhiaa bhukh n utrai glii bhukh n jaai॥ naank bhukhaa taa rjai jaa guṇ khi guṇii smaai॥”
”stiguri naamu bujhaaiaa viṇu naavai bhukh n jaaii॥”
”guri aasaa mnsaa puuriiaa merii jiunduṛiie hri miliaa bhukh sbh jaae raam ॥”
”jinii hri hri naamu dhiaaiaa tinii paaiaṛe srb sukhaa॥ sbhu jnmu tinaa kaa sphlu hai jin hri ke naam kii mni laagii bhukhaa॥ jinii gur kai bchni aaraadhiaa tin visri ge sbhi dukhaa॥ te sunt bhle gursikh hai jin naahii chiunt praaii chukhaa॥ dhnu dhunnu tinaa kaa guruu hai jisu aunmrrit phl hri laage mukhaa॥6॥”
”stiguri miliai naamu uupjai tisnaa bhukh sbh jaai ॥” – sti gur (sache de guṇaaṁ) dii prraaptii huundiaaṁ naamu (sojhii) prraapt huundii hai jis naal sb trrisnaa sb bhuakhaaṁ khtm ho jaaṁdiiaaṁ hn।
”guru puuraa hri updesu dei sbh bhukh lhi jaaiiai ॥”
”gur kaa sbdu aunmrritu hai sbh trrisnaa bhukh gvaae ॥”
”saachaa naamu meraa aadhaaro॥ saachu naamu adhaaru meraa jini bhukhaa sbhi gvaaiiaa॥kri saaṁti sukh mni aai vsiaa jini ichhaa sbhi pujaaiiaa॥”
”saakt nr sbhi bhuukh bhukhaane dri ṭhaaḍhe jm jundaare ॥6॥”
bhuakh kiveṁ utrnii?
”gurmukhi trrisnaa bhukh gvaae॥” – guṇaaṁ nuuun muakh (aage) rakhiaaṁ।
”trrisnaa bhukh vikraal naai terai dhrraapiiai॥”
”hri rsu pii sdaa trripti bhe phiri trrisnaa bhukh gvaaiaa ॥5॥”
”isu jg mhi suntii dhnu khṭiaa jinaa stiguru miliaa prrbhu aai॥ stiguri schu drriṛaaiaa isu dhn kii kiimti khii n jaai॥ itu dhni paaiai bhukh lthii sukhu vsiaa mni aai॥ jiunnੑaa ku dhuri likhiaa tinii paaiaa aai॥ mnmukhu jgtu nirdhnu hai maaiaa no billaai॥ andinu phirdaa sdaa rhai bhukh n kde jaai॥”
”prrbhu meraa thir thaavrii hor aavai jaavai॥ so mungaa daanu gousaaiiaa jitu bhukh lhi jaavai॥ prrbh jiiu devhu drsnu aapṇaa jitu ḍhaaḍhii trriptaavai॥”
”jisu mni vsai paarbrrhmu nikṭi n aavai piir॥ bhukh tikh tisu n viaapii jmu nhii aavai niir॥3॥” – pr aaj de siakhaaṁ nuuun brrhmaa, brrhm, puurnbrrhm ate paarbrrhm daa giaan laiṇ dii bhuakh hii nhiiṁ hai। phshrk hii nhiiṁ ptaa।
”gurmukhi aunmrritu naamu hai jitu khaadhai sbh bhukh jaai ॥” – gur muakhi (guṇaaṁ nuuun muakh rakhiaa” aunmrrit (sdiiv rhṇ vaalaa naard (naarad hoṇ vaalaa) naamu (giaan/sojhii) prraapt hoṇii jis nuuun seva krṇ te saariiaaṁ bhuakhaaṁ jaaṇiiaaṁ।
”jinੑaa gurmukhi naamu araadhiaa tinaa dukh bhukh lhi jaai ॥”
”stiguri miliai naamu uupjai trrisnaa bhukh sbh jaai ॥”
”jinaa ik mni ik chiti dhiaaiaa stigur su chitu laai॥ tin kii dukh bhukh humai vḍaa rogu giaa nirdokh bhe liv laai॥”
sshbd vichaar
”tin kaa khaadhaa paidhaa maaiaa sbhu pvitu hai jo naami hri raate॥ tin ke ghr mundr mhl sraaii sbhi pvitu hhi jinii gurmukhi sevk sikh abhiaagt jaai vrsaate॥ tin ke ture jiin khurgiir sbhi pvitu hhi jinii gurmukhi sikh saadh sunt chṛi jaate॥ tin ke krm dhrm kaarj sbhi pvitu hhi jo bolhi hri hri raam naamu hri saate॥ jin kai potai puunnu hai se gurmukhi sikh guruu phi jaate॥”
“tin kaa khaadhaa paidhaa maaiaa sbhu pvitu hai jo naami hri raate॥”- iathe gl auntriiv hai। kiuṁke bdehii daa khaaṇaa bhojn mn daa khaaṇaa giaan hai is lii “tin kaa khaadhaa” daa bhaav hai “bhojn giaanu mhaa rsu miiṭhaa॥” jaaṁ “brrhm giaanii kaa bhojnu giaan॥” ih giaan daa bhojn pvitr hai।, paidhaa daa arth phriaa hoiaa, pher bdehii dii gl nhiiṁ dehii, ghṭ dii gl huundii। baaṇii viach auṁdaa hai “kuuṛ nikhuṭe naankaa oṛki schi rhii॥2॥” te sach kithe oṛnaa hai? sch dehii daa kpṛaa hai। ithe bhaav bṇdaa jihnaaṁ giaan daa bhojn chhkiaa, sach oḍiaa, jihṛe hri de naam (sojhii) viach rate ne uhnaaṁ daa giaan daa bhojn, sach daa kpṛaa pvit hai। bchiaa maaiaa is nuuun smjhṇ lii vekhṇaa paiṇaa “gurmukhi sbh pvitu hai dhnu sunpai maaiaa ॥”, gurmukh kevl naam dhn dii maaiaa sunpai (kaṭhii) krdaa hai।
bhaav – giaan daa bhojn, sach daa kapṛaa, uhnaaṁ daa pviatr hai jihṛe hri de naam (sojhii) viach bhiaje hoe ne
“tin ke ghr mundr mhl sraaii sbhi pvitu hhi jinii gurmukhi sevk sikh abhiaagt jaai vrsaate॥” – ghr mundr hai “hri mundru ehu sriiru hai giaani rtni prgṭu hoi॥”, “prrbhu hrimundru sohṇaa tisu mhi maaṇk laal ॥” jihṛe ghṭ viach naal (giaan toṁ prraapt sojhii) daa chaanṇaa hai us ghṭ nuuun pviatr aakhde hn। jiveṁ asiiṁ ghr mundr vrtde haaṁ muslmaan vii mhl sraaii vrtde hn। arth ih ghṭ pviatr hai nirml hai je gurmukhi (giṇaaṁ nuuun mukh rakhiaa) sevk (jihṛe sbd vichaar krde hn “gur kii sevaa sbdu viichaaru॥”), sikh joṁ bhaaṇe viach hai “so sikhu skhaa bundhpu hai bhaaii ji gur ke bhaaṇe vichi aavai ॥”, abhiaagt huundaa hai “abhiaagt seii naankaa ji aatm guṇu kreni ॥” isdaa duniaavii arth huundaa hai gaisṭ, pruhṇaa jaaṁ mhmaan। baudh dhrm viach buadh nuuun abhiaagt vii aakhde sii pr gurmti ne jo arth kiite hn ke jo aapṇe aape nuuun tiaage maiṁ maare, vrsaavai (vaar deve) jiveṁ baaṇii viach drj hai “sbh ko tum hii te vrsaavai ausru krhu hmaaraa puuraa jiiu ॥2॥”
bhaav – uhnaaṁ daa ghṭ (hirdaa) pviatr hai jihnaaṁ aapṇaa aapaa prrbh te vaariaa hai।
tin ke ture jiin khurgiir sbhi pvitu hhi jinii gurmukhi sikh saadh sunt chṛi jaate॥ – “ture jiin khugiir” daa arth hai mn de khiaal jo ture(turung ghauṛe) vaaṁg bhajde hn। jiin khurgiir kaaṭhii te lgaam jihnaaṁ mn nuuun saadh liaa giaan naal huṇ prrbh (sunt) is mn de ghoṛe te svaarii krdaa
bhaav – mn huṇ mnu ho giaa hai kaabuu ho giaa hai। jihṛaa mn ghoṛe vaaṁg bhajdaa sii huṇ naam dii kaaṭhii lg gii hai uste te prrbh (sunt)/ hri isdii svaarii krdaa hai। sis viach huṇ vikaar nhiiṁ hn ih mn pviatr hai।
“tin ke krm dhrm kaarj sbhi pvitu hhi jo bolhi hri hri raam naamu hri saate॥” – jiunnaaṁ nuuun hri/raam de giaan dii sojhii arth naam praapt ho giaa uhnaa de krm, dhrm sb pvitr ho jaaṁdaa hai kiu ke uhnaaṁ daa mn sach (akaal/kaal/hukm) de guṇaaṁ dii vichaar te naam (sojhii) toṁ baahr nhiiṁ jaaṁdaa। ihii gl duuje triike naal vii baaṇii viach smjhaaii hai “srb dhrm mhi srresṭ dhrmu॥ hri ko naamu jpi nirml krmu॥”, nirml krm daa arth huundaa ml rhit। vikaaraaṁ dii ml rhit।
jin kai potai puunnu hai se gurmukhi sikh guruu phi jaate ॥16॥ – potaa daa arth hai poṭlii, gaṭhrii, khjaanaa। gurmti duniaavii paap puunn dii pribhaasshaa nhiiṁ munndii। ih saaḍe vas vichh nhiiṁ hn। hukm badh hn। gurbaaṇii viach drj hai “paap puunn dui ek smaan॥”, “paap puunn hmrai vsi naahi ॥”, ih duniaavii paap puunn dii soch simrrit saastr toṁ aaii hai “simrriti saastrr puunn paap biichaarde ttai saar n jaaṇii॥”। gurmti aakhdii “hukmai aundr sb ko baahr hukm naa koii॥”। pher gurmti puunn kii hai jo is punktii viach aakhde hn। uh hai “kli mhi eho puunnu guṇ goviund gaahi॥”।
bhaav – jihnaa de khjaane viach gobiund de guṇ gaain hai, guṇaaṁ dii sojhii hai uh guṇaaṁ nuuun mukh rakhṇ vaale gurmukhi sajṇ, sikh (“so sikhu skhaa bundhpu hai bhaaii ji gur ke bhaaṇe vichi aavai॥”) bhaaṇe viach aa ke guruu vaaṁg ho jaade hn। jdoṁ guruu de guṇ dhaarṇ kr le taaṁ gurmukhi guruu vaaṁg hii ho jaaṁdaa hai “hri jnu aisaa chaahiiai jaisaa hri hii hoi॥”
so bhaaii gurmti giaan toṁ sojhii prraapt kro। guṇaaṁ dii vichaar kro taaṁ ke mnu dii bhuakh utre। daal roṭii taaṁ usne de hii deṇii hai “sail pthr mhi junt upaae taa kaa rijku aagai kri dhriaa ॥1॥” je tusiiṁ bhojn naa vii vrtaauṁge usne aape de deṇaa, ih tuhaaḍaa mnukhaa dhrm hai is nuuun hunkaar daa saadhn naa bṇaavo। gurmti dii vichaar kro sojhii lvo jisdaa lungr atuaṭ vrt rhiaa hai hr sme। ihii sb toṁ vaḍaa daan hai jo saanuuun bhgtaaṁ te guruuaaṁ ne vrtaaiaa hai jis vl dhiaan deṇaa hai।
Source: ਲੰਗਰੁ, ਭੁੱਖ ਅਤੇ ਮਨ ਦਾ ਭੋਜਨ