Source: ਏਕ, ਏਕੁ, ਇਕ, ਇਕੁ ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਦਾ ਅੰਤਰ
Source: ਏਕ, ਏਕੁ, ਇਕ, ਇਕੁ ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਦਾ ਅੰਤਰ
gurmti viach ek ate ik sbd de viach jmiin asmaan daa auntr hai
ik = joti (gur/ aatmraam/ hri/ drgaah cho niklii jot, smuundr cho niklii buuund)
ek = iak toṁ jiaadaa jotaaṁ dii ektaa (sbd guruu / prmesr / hukm/ giaan/ drgaah/ smuundr)
eko eku aapi iku ekai ekai hai sglaa paasaare॥ jpi jpi hoe sgl saadh jn eku naamu dhiaai bhutu udhaare॥3॥
jdoṁ jiiv muktii nuuun prraapt huundaa oh svaa lakh vikaaraaṁ naal lṛ rihaa huundaa। phshir jdoṁ vikaaraaṁ te jiat ho jaaṁdii hukm dii sojhii pai jaaṁdii aatmaa to aatm ho jaaṁdaa, joti sbd vich smaa jaaṁdii hai। drgaah viach prvaan jotaaṁ hiiṁ jaaṁdiiaaṁ jo ke drgaah viach punch ne raaje ne। gurmti toṁ ptaa lgdaa ke muktii kii hai te kiveṁ milṇii। muktii mr ke nhiiṁ jiivit hii milnii। saare bhgtaaṁ nuuun jiiṁdiaaṁ hii milii। “gur prrsaadi jiivtu mrai taa phiri mrṇu n hoi ॥2॥” “gur prsaadii jiivtu mrai hukmai buujhai soi ॥” “gur prsaadii jiivtu mrai taa mn hii te mnu maanai ॥” mn daa mrnaa maaiaa toṁ dhiaan hṭṇaa maaiaa de viach rhiundiaaṁ hii muktii hai। “nikuṭii deh dekhi dhuni upjai maan krt nhii buujhai॥ laalchu krai jiivn pd kaarn lochn kchhuu n suujhai ॥ thaakaa teju uḍiaa mnu punkhii ghri aaṁgni n sukhaaii ॥ beṇii khai sunhu re bhgthu mrn mukti kini paaii ॥5॥”
rogii khṭ drsn bhekhdhaarii naanaa hṭhii anekaa॥ bed kteb krhi kh bpure nh buujhhi ik ekaa ॥6॥ – aadi baaṇii viach ik (1) joti ate ek ( oaunkaaru) sbd dii smjh mildii hai। pr ihnaaṁ daa phrk bhut ghṭ lokaaṁ nuuun smjh aauṁdaa। saare hii vn gaaḍ khii jaaṁde ne pr ik te ek daa bhed koੲੳi nhiiṁ paaṇaa chaahuundaa।
kbiir jii ne ek ate ik dono sshbd vrte ne iak hii punktii viach te je asl gl smjhṇii hai te ik ate ek daa phrk smjhṇaa jruurii hai ।
“kbiir sevaa ku dui bhle eku suntu iku raamu॥ raamu ju daataa mukti ko suntu jpaavai naamu ॥164॥” – iak raam hai mnukh de ghṭ aundr vasdii jot jo prmesr de guṇaaṁ viach rmii hoii hai। eku sunt hai akaal, punch prvaan, drgaah diiaaṁ prvaan jotaaṁ jo eke viach hn, akaal jisdaa hukm chldaa। gurmti duniaavii sunt nhiiṁ munndii। duniaavii bhekhiiaaṁ nuuun baanaars ke ṭhag aakhiaa।
lṛaaii aundr dii hai। baahr dii nhiiṁ..!
(ek te anek viach phrk hai । ek iko jehiaaṁ jotaaṁ daa smuuh। anek bhiunn vakhriiaaṁ vstuuaaṁ taa ikaṭh)। saare bhgt ek mti hn arth uhnaaṁ viach ekaa hai। gurmti giaan dii braabr sojhii hai। jiathe phrk aa jaaṁdaa uathe ekaa nhiiṁ huundaa uathoṁ anek ho jaaṁdaa bhiunn ho jaaṁdaa।
iak ek te anek smjh aauṇ to baad ih smjhṇaa hai
“je iku hoi t ugvai rutii huu ruti hoi ॥ (486)” – ugṇaa kii hai? “baarsi baarh ugvai suur॥ ahinisi baaje anhd tuur॥“ suur huundaa suurmaa jisne giaan khṛg lai ke mn (agiaantaa/ dliadr/ vikaaraaṁ) naal jung krnii hai। “giaan khṛgu lai mn siu luujhai mnsaa mnhi smaaii he ॥3॥”
iku kisne hoṇaa?
brrhm ate brrhmaa ne। mn ate chit ne।
hoṇaa kii – puurnbrrhm
brrhmaa bḍaa ki jaasu upaaiaa॥ bedu bḍaa ki jhaaṁ te aaiaa ॥2॥ (1429)
jh te upjii th milii schii prriiti smaahu ॥(135)
gurbaaṇii de raahiiṁ niraakaar iak nuuun jaanṇaa hai। kiveṁ?
mn gur mili kaaj svaare ॥(13)
gur (brrhm) + mn (brrhmaa) = puurnbrrhm=1
jotii mhi joti rli jaaiaa॥ (885)
jotii(brrhm) + jti(brrhmaa) =puurnbrrhm=1
chund suurj kii paae gunḍhi॥ (952)
suurj(brrhm)+ chund(brrhmaa)=puurnbrrhm=1
raam kbiiraa ek bhe hai koi n skai pchhaanii॥
raam(brrhm)+kbiiraa(brrhmaa)=puurnbrrhm=1
raam raam raam rme rmi rhiiai॥(1324)
raam(brrhm)+raamaa(brrhmaa)=puurnbrrhm=1
“dui kr joṛi krii ardaasi॥”niraakaarii mn ate chit nuuun iak kr ke ardaas krnii hai। kevl hath joṛ aakhaaṁ toṁ aathruu suaṭ/ṭer ke gl nii bṇnii। naale gurmukhaaṁ dii taaṁ iako hii ardaas iak punktii dii hii huundii hai “ik ardaasi bhaaṭ kiirti kii gur raam daas raakhhu srṇaaii॥”
ik = joti (gur/ aatmraam)
ek = anek jotaaṁ ( sbd guruu /hri/ prmesr / hukm)
anek daa arth kii hai?
anek daa arth huundaa bhiunn। jiveṁ baaṇii viach aauṁdaa “ustti krhi anek jn auntu n paaraavaar॥” ate “koii krai upaav anek bhutere binu kirpaa naamu n paavai॥” – jisdaa arth hai ke kii jn anek trh de upaav, bhut traaṁ de krmkaaṁḍ krke naam (giaan toṁ sojhii) prraaptii dii kosshissh krde ne pr binaaṁ kirpaa, binaaṁ hukm de naam prraaptii nhiiṁ huundii। jiveṁ kii viir bhaiṇ juuṭhe bhaaṁḍe maaṁj ke, joṛe saaphsh krn nuuun sevaa munn laiṁde ne, kii chaur kr rumaale bheṁṭ krn nuuun sevaa munnii jaaṁde ne। ihnaaṁ naal naam prraaptii nhiiṁ huundii, naa hii gurmti isnuuun sevaa munndii hai। jo gurmti ne chaar sṭejaaṁ dasiiaaṁ hn uh paar krniiaaṁ hii paiṁdiiaaṁ। “hri prriiti piaare sbdi viichaare tis hii kaa so hovai॥ puunn daan anek naavṇ kiu auntr mlu dhovai॥ naam binaa gti koi n paavai hṭhi nigrrhi bebaaṇai॥ naank sch ghru sbdi siਞaapai dubidhaa mhlu ki jaaṇai॥3॥”
ik dii priibhaasshaa?
ik daa arth hai 1 (singular, count of 1)। hrek prraaṇii aapṇe aap viach iak hai। vakhraa hai। vakhrevaaṁ sriir kaarṇ hai। sshkl, hath diiaaṁ lkiiraaṁ, anubhv, vikaar saariaaṁ de kale kale vakhre ne। jiveṁ kaar kunpnii viachoṁ niklṇ vaaliiaaṁ saariiaaṁ gaḍiiaaṁ ek smaan huundiiaaṁ ne iako jhiiaaṁ bṇdiiaaṁ pr kise te koii nisshaan lag jaaṁdaa, kise nuuun koii nunbr pleṭ mildii kise nuuun koii vakhrii jis kaarṇ saariaaṁ dii iak iak vakhrii phchaaṇ bṇ jaaṁdii hai। ise prrkaar jiiv daa vkhrevaaṁ sriir kaarṇ hai, maaiaa kaarṇ hai, vikaaraaṁ kaarṇ hai। te eke dii mti naal ih vkhrevaaṁ khtm ho jaaṇaa।
iku dii pribhaasshaa
jdoṁ ik + ik + ik bhut saare eke viach ek mti ho jaaṁde ne। jdoṁ uhnaaṁ dii soch, uhnaaṁ daa giaan braabr huundaa hai uh iku ho jaaṁde ne (collective 1) isnuuun ektaa vii aakh skde haaṁ। “sbhnaa jiiaa kaa iku daataa so mai visri n jaaii ॥6॥”। “iku sunsaarii iku bhunḍaarii iku laae diibaaṇu॥” uhii jo iku hai ektaa viach hai ghṭ aundrlaa raam hai uhii sunsaarii hai, uhii bhungaarii hai te uhii prrbh hai। ṭiikaakaaraaṁ ne isnuuun snaatn mti naal joṛ diataa agiaantaa vas te visshnuuun mhessh dasiaa। is trh de kii udaahrṇ hn gurmti viach “sbh mhi iku vrtdaa eko rhiaa smaai॥” paaṭh krn vaale, akhunḍ paaṭh krn vaale, shj paaṭh krn vaale aah pṛrh ke gaahaaṁ nikl jaaṁde ne kiiaaṁ nuuun saarii umr ih bhed ptaa hii nhiiṁ lgdaa kiuṁke viichaarṇ dii buujhṇ dii kmii hai। “jinii iku pchhaaṇiaa duujaa bhaau chukaai ॥”। “aavn aae srrisṭi mhi binu buujhe psu ḍhor॥naank gurmukhi so bujhai jaa kai bhaag mthor॥1॥”
”iko bhaaii mitu iku iko maat pitaa॥”
”mnu maanai gur te iku hoi ॥1॥”
eku dii viaakhiaa
eke vaalii mti daa dhaarnii। saare bhgtaaṁ dii, guruuaaṁ dii mti gurmti sii, uhnaaṁ daa dhiaan iaku sii। jiveṁ baaṇii daa phurmaan hai “punchaa kaa guru eku dhiaanu॥” punch daa arth huundaa srresshṭh, utm। jo drgaah viach prvaan jotaaṁ hn, uh eke viach hn। uhnaaṁ daa guru (guṇ) smaan hai braabr hai। saare eku mtii hn। “sbhu ko aakhai bhutu bhutu ghṭi n aakhai koi॥ kiimti kinai n paaiiaa khṇi n vḍaa hoi॥ saachaa saahbu eku tuu hori jiiaa kete loa॥3॥”। jdoṁ aakhiaa “guru prmesru eku hai sbh mhi rhiaa smaai॥” isdaa bhaav hai ke jo jiiv de ghṭ aundrlii jot hai raam (rmiaa hoiaa hai) hri hai (naam – giaan toṁ prraapt sojhii naal hriaa hoiaa hai, uh guṇaaṁ kaarṇ prmesr naam eke viach hai। “trrai guṇ pṛhi hri eku n jaaṇhi binu buujhe dukhu paavṇiaa ॥7॥”
“krṇ kaarṇ prrbhu eku hai duusr naahii koi॥ naank tisu blihaarṇai jli thli mhiiali soi॥1॥” – je eku 1 huundaa taaṁ jli (jl aundr) ate thli (thli) aundr vii kiveṁ ho skdaa sii? eku prrbhu = prmesr।
ek dii viaakhiaa
”ekaa maaii jugti viaaii tini chele prvaaṇu ॥” – jihnaaṁ ne eke dii mti lii uhii prvaan hoe hn। eke dii mti hai gurmti। saaḍaa vichhoṛaa drgaah tau hoiaa hii anektaa kaarṇ hai। asii ekaa vaar ke hii jnm liaa hai “jo kichhu paaiaa su ekaa vaar॥” eke dii mti laike prmesr naal muṛ ek hoṇaa hai। “naanku ek khai ardaasi॥ jiiu piunḍu sbhu terai paasi॥3॥”। “naank ek joti dui muurtii sbdi milaavaa hoi॥”।
”nimkh ek hri naamu dei meraa mnu tnu siitlu hoi॥”
”ek hii kii sev sbh hii ko gurdev ek ek hii sruup sbai ekai jot jaanbo॥15॥85॥” – gurdev kauṇ? gur (guṇ) deṇ vaalaa। saariaaṁ viach ek jot pchhaanṇ daa aadessh hai iathe vii। “hiunduu turk kouu raaphjii imaam saaphii maans kii jaati sbai ekai phichaanbo ॥”
”schu krtaa schu krṇhaaru schu saahibu schu ṭek॥ scho schu vkhaaṇiiai scho budhi bibek॥ srb niruntri rvi rhiaa jpi naank jiivai ek॥” – jihṛaa srb niruntr rviaa (rmiaa) hoiaa hai usnuu jpi (jpṇ uprunt – pchhaanṇ uprunt) hii ekaa hoṇaa।
so bhaaii gurmti daa phurmaan taaṁ eke daa hai। gurbaaṇii dasdii hai ke saaḍaa drgaah toṁ nikaalaa kiuṁ hoiaa te jiivdiaaṁ hii muktii kiveṁ milṇii। ihii gurmti toṁ khoj daa visshaa gurmukhaaṁ daa hoṇaa chaahiidaa। jiveṁ kbiir jii ne dasiaa hai ke jgu upjdaa binsdaa kiuṁ hai saaḍaa jnm kiuṁ huundaa hai ih hukm viach dhur kii baaṇii ne uhnaaṁ bhgtaaṁ nuuun smjhaaiaa hai।
raagu aasaa srrii kbiir jiiu॥ gur chrṇ laagi hm binvtaa puuchht kh jiiu paaiaa॥ kvn kaaji jgu upjai binsai khhu mohi smjhaaiaa॥1॥ dev krhu diaa mohi maargi laavhu jitu bhai bundhn tuuṭai॥ jnm mrn dukh pheṛ krm sukh jiia jnm te chhuuṭai॥1॥ rhaau॥ maaiaa phaas bundh nhii phaarai aru mn suunni n luuke॥ aapaa pdu nirbaaṇu n chiiniੑaa in bidhi abhiu n chuuke॥2॥ khii n upjai upjii jaaṇai bhaav abhaav bihuuṇaa॥ udai ast kii mn budhi naasii tu sdaa shji liv liiṇaa॥3॥ jiu prrtibiunbu biunb ku milii hai udk kuunbhu bigraanaa॥ khu kbiir aisaa guṇ bhrrmu bhaagaa tu mnu suunni smaanaaṁ॥4॥1॥
baaṇii pṛrho te vichaaro। gurmti viach bhgt kbiir jii mhaaraaj daa phurmaan hai “suunn sundhiaa terii dev devaakr adhpti aadi smaaii॥ sidh smaadhi auntu nhii paaiaa laagi rhe srnaaii॥1॥ lehu aartii ho purkh nirunjn stigur puujhu bhaaii॥ ṭhaaḍhaa brrhmaa nigm biichaarai alkhu n lkhiaa jaaii॥1॥ rhaau॥ ttu telu naamu kiiaa baatii diipku deh ujੵaaraa॥ joti laai jgdiis jgaaiaa buujhai buujhnhaaraa॥2॥ punche sbd anaahd baaje sunge saariungpaanii॥ kbiir daas terii aartii kiinii nirunkaar nirbaanii॥3॥5॥” – mnukh de jiivnkaal nuuun hneraa munniaa hai agiaantaa daa। bhgt jii aakhde sidh smaadh laa laa thak ge aunt nhiiṁ paa ske। is lii kevl galaaṁ naal gl nhiiṁ bṇnii। “ਙunਙaa ਙiaanu nhii mukh baatu॥ anik jugti saastrr kri bhaatu॥ ਙiaanii soi jaa kai drriṛ souu॥ kht sunt kchhu jogu n houu॥ ਙiaanii rht aagiaa drriṛu jaa kai॥ usn siit smsri sbh taa kai॥ ਙiaanii ttu gurmukhi biichaarii॥ naank jaa ku kirpaa dhaarii॥5॥”
baaṇii dii vichaar toṁ binaaṁ gl nhiiṁ bṇdii।